Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου (κωδ. 9540+)

Κωδικός τύπου οικοτόπου 9540

Ονομασία Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου – Mediterranean pine forests with endemic Mesogean pines

Καθεστώς Τύπος οικοτόπου της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

 

Περιγραφή

Ο τύπος οικοτόπου 9540 περιλαμβάνει τους δασικούς σχηματισμούς των θερμόφιλων πεύκων της Μεσογειακής περιοχής, των ειδών Pinus pinea (κουκουναριά), Pinus halepensis (χαλέπιος πεύκη) και Pinus brutia (τραχεία πεύκη). Οι φυτείες πεύκων (κυρίως της κουκουναριάς) από την αρχαιότητα δεν επιτρέπουν τη διάκριση των τεχνητών και των φυσικών δασών για αυτό και εδώ περικλείονται και παλαιές φυτείες (αναδασώσεις) των ειδών αυτών, μέσα στη φυσική ζώνη εξάπλωσής τους, και στις οποίες η σύνθεση του υπορόφου είναι ίδια με εκείνη των φυσικών δασών.

Οικολογικές συνθήκες

Τα δάση χαλεπίου και τραχείας πεύκης αναπτύσσονται σε αβαθή εδάφη, σπάνια δε σε εδάφη μετρίως βαθιά. Ως προς τη σύσταση του εδάφους προτιμούν μέσης σύστασης εδάφη αμμοπηλώδη, πηλώδη. Οι κλίσεις κυμαίνονται από μέτριες έως πολύ ισχυρές. Απαντώνται στις παράκτιες περιοχές εσωτερικά από τις αμμώδεις παραλίες και στις πλαγιές των βουνών μέχρι το υψόμετρο των 1000 μέτρων. Συνήθως ο υπόροφος είναι πυκνός και αποτελείται από αείφυλλα πλατύφυλλα της ευμεσογειακής ζώνης. Ο υπόροφος μπορεί να αποτελείται μόνο από φρυγανικά είδη σε περιπτώσεις υποβαθμισμένων, υπερβοσκούμενων συστάδων ή να είναι πρακτικά ανύπαρκτος στην περίπτωση δασών που έχουν προέλθει από τεχνητή αναδάσωση ή στα ρητινευόμενα δάση. Η φυσική αναγέννηση των δασών χαλεπίου και τραχείας πεύκης είναι πολύ δύσκολη. Η αναγέννηση συνήθως γίνεται μετά από πυρκαγιά η οποία προκαλεί μαζική φύτρωση των σπερμάτων της υπέργειας τράπεζας (σπέρματα προστατευμένα σε κλειστούς κώνους). Η αξία και η σημασία των πευκοδασών είναι πολλαπλή και αναφέρεται στην αισθητική, στην υδρολογική αξία, στην αξία για αναψυχή, στο ρυθμιστικό τους ρόλο στο μικροκλίμα και στους ρύπους και τέλος στην προστασία του εδάφους.

 

 

Χλωριδική σύνθεση

Στα δάση του τύπου οικοτόπου 9540, εκτός από τα κυρίαρχα είδη Pinus halepensis, Pinus brutia και Pinus pinea, στον υπόροφο εμφανίζονται αείφυλλα πλατύφυλλα, φρύγανα και ποώδη είδη όπως τα: Arbutus andrachne, Arbutus unedo, Asparagus acutifolius, Asparagus aphyllus, Cotinus coggygria, Erica arborea, Erica manipuliflora, Hypericum empetrifolium, Phillyrea latifolia, Brachypodium retusum, Lonicera implexa, Pistacia lentiscus, Quercus coccifera, Quercus pubescens, Smilax aspera.

 

 

 

 

Κατάσταση διατήρησης-Απειλές

Οι κύριοι κίνδυνοι για τα θερμόφιλα πευκοδάση (κουκουναριάς, τραχείας και χαλεπίου πέυκης) προέρχονται από τις δασικές πυρκαγιές, την επέκταση των καλλιεργειών, τις καταπατήσεις και την οικοπεδοποίησή τους, αλλά και την εξέλιξη της βλάστησης.

 

Έντυπο αναφοράς τύπου οικοτόπου

 

Βιβλιογραφία για τη βλάστηση

Αθανασιάδης Ν., Θεοδωρόπουλος Κ., Γερασιμίδης Α., Ελευθεριάδου Ε., Τσιριπίδης Γ. & Κοράκης Γ. 1998. Μονάδες βλάστησης της ζώνης των αειφύλλων πλατυφύλλων του Αγίου Όρους. Ειδική έκδοση στα πλαίσια του προγράμματος «Έκθεση Αγίου Όρους, Φύση και Περιβάλλον – Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997», σελ. 87 + Πίνακες.

Αθανασιάδης Ν.Η. & Γερασιμίδης Α.Μ. 1985. Δασικό Οικοσύστημα Στροφιλιά ΒΔ. Πελοποννήσου και Φυτοκοινωνιολογικές του μονάδες. Επιστ. Επετ. Τμημ. Δασολογίας κ Φ.Π. ΚΗ: 247-263.

Barbero M. & Quézel P. 1980. La végétation forestière de Crète. Ecologia Mediterranea 5: 175-210.

Barbero M. & Quézel P. 1976. Les groupements forestiers de Grece CentroMeridionale. Ecologia Mediterranea 2: 1-86.

Bauer E.-M. & Bergmeier E. 2011. The mountain woodlands of western Crete – plant communities, land use and conservation. Phytocoenologia 41(2): 73-105.

Βέρροιος Γ. 2002. Φυτοκοινωνιολογική προσέγγιση της μεταπυρικής διαδοχής της βλάστησης σε δάση χαλεπίου πεύκης της Βόρειας και Δυτικής Πελοποννήσου. Διδακτορική Διατριβή. Πανεπιστήμιο Πατρών, σελ. 308.

Γεωργιάδης Θ., Δημητρέλλος Γ., Δημόπουλος Π. & Βασιλάκης Κ. 1994. Μελέτη της οικολογικής κατάστασης της περιβάλλουσας βλάστησης στα πλαίσια της διαχείρισης και προστασίας του Δέλτα του Αχέροντα. Πρακτικά 5ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας, Δελφοί, 21-23 Οκτωβρίου 1994: 111-115.

Γεωργιάδης Θ., Οικονομίδου Ε. & Χριστοδουλάκης Δ. 1984. Το δάσος Στροφιλιάς (Ν. Αχαίας – Ηλείας). Γεωτεχνικά 1984(3): 25-35.

Γκουβάς Α.Μ. 2001. Οι φυτοκοινωνίες του όρους Υμηττός. Διδ. Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 138 + Παραρτήμα 1 + 3 Πίνακες + 2 Χάρτες.

Δεληπέτρου Π., Οικονομίδου Ε. & Τσιουρλής Γ. 1996. Η βιοποικιλότητα των νησιών του Αιγαίου όπως εκφράζεται από τους οικοτόπους και τα είδη της χλωρίδας που προστατεύονται από την οδηγία 92/43/ΕΟΚ στις προτεινόμενες περιοχές του δικτύου “Φύση 2000”. Πρακτικά 6ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας και της Βιολογικής Εταιρείας Κύπρου, Παραλίμνι Κύπρου, 6-11 Απριλίου 1996: 74-78.

Θεοδωρόπουλος Κ., Ελευθεριάδου Ε. & Γρηγοριάδης Ν. 2002. Εξέλιξη του υπορόφου πειραματικής επιφάνειας, σε δάσος χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis Miller) στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής, 5 χρόνια μετά την απομάκρυνσή του με μηχανικά μέσα. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα 13(3): 12-21.

Θεοδωρόπουλος Κ., Ελευθεριάδου Ε., Γρηγοριάδης Ν. & Ελευθεριάδης Ν. 2001. Πρώτες παρατηρήσεις της φυτοκοινωνιολογικής κατάστασης πειραματικής επιφάνειας με διάφορους χειρισμούς του υπορόφου σε δάσος χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis Miller) στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα 12(1): 19-33.

Καζάνης Δ. 2005. Μεταπυρική διαδοχή δασών Pinus halepensis Mill.: πρότυπα δυναμικής της βλάστησης. Διδακτορική διατριβή. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σελ. 350.

Kazanis D. & Arianoutsou M. 2002. Long term post-fire dynamics of Pinus halepensis forests of Central Greece: plant community patterns. Forest Fire Research & Wildland Fire Safety, Viegas, Rotterdam, pg. 12.

Konstantinidis P., Xofis P. & Tsiourlis G. 2012. Syntaxonomy and Synecology of Thermophilous Mediterranean Pines Pinus halepensis Mill. and Pinus brutia Ten. in Greece. JEPE 13(3): 1423-1431.

Κωνσταντινίδης Ν.Π. 1990. Εξέταση και διερεύνηση σχέσεων μεταξύ φυσιογραφικών μονάδων δασών χαλεπίου πεύκης Σιθωνίας Χαλκιδικής και των εμφανιζόμενων σε αυτές φυτοκοινωνιολογικών μονάδων. Διδακτορική Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 145.

Κωνσταντινίδης Π. & Χατζηφιλιππίδης Γ. 1993. Φυτοκοινωνιολογική ανάλυση του δάσους Κουκουναριάς της Β. Σιθωνίας Χαλκιδικής. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα 4(2): 13-22.

Λαυρεντιάδης Γ. 1961 Χλωριστική, Φυτογεωγραφική και Φυτοκοινωνιολογική Έρευνα της Χερσονήσου της Κασσάνδρας. Θεσσαλονίκη, σελ. 157 + 1 Χάρτης.

Lavrentiades G.J. 1969. Studies on the flora and vegetation of the Ormos Archangelou in Rhodos islands. Vegetatio XIX: 308-329.

Non W., Grigoriadis N. & Theodoropoulos K. 2012. Classification and Management Implications for Pinus halepensis Forests in Greece. JEPE 13(3):1432-1441.

Papanikolaou G.D. & Sarlis G.P. 1991. Phytosociological studies in the Tatoi district (Attica, Greece). Vegetatio 93: 81-90.

Raus Th. 1979. Die vegetation Osthessaliens (Griechenland), II. Quercetea ilicis und Cisto-Micromerietea. Bot. Jahrb. Syst. 101(1): 17-82.

Σπανός Ι. 1992. Ανάλυση Δομής και αναγέννησης της τραχείας πεύκης. Διδακτορική Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 180.

Σπανού Σ., Γεωργιάδης Θ. & Τηνιακού Α. 2005. Συγκριτική μελέτη των παραλιακών δασών Pinus pinea σε προστατευόμενες περιοχές. Πρακτικά 10ου Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας, Ιωάννινα, 5-8 Μαΐου 2005, σελ. 7 (σε CD).

Theocharopoulos M. & Georgiadis Th. 1984. Contribution a l’etude de la vegetation de l’Attique orientale (NEA MAKRI) en Grece (Prise en compte des impacts urbains et touristiques). Ecologia Mediterranea X(3-4): 133-157.

Τσιτσώνη Θ. 1991. Ανάλυση Δομής και συνθήκες Φυσικής Αναγέννησης μετά από πυρκαγιά στα δάση χαλεπίου πεύκης της Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Διδακτορική Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 144 + 1 Πίνακας.

Τσιτσώνη Θ. & Καραγιαννακίδου Β. 1996. Φυτοδιαπλάσεις της Pinus halepensis στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής (Μακεδονία, ΒΑ Ελλάδα). Πρακτικά 6ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας και της Βιολογικής Εταιρείας Κύπρου, Παραλίμνι Κύπρου, 6-11 Απριλίου 1996: 251-255.

Zoller H., Geissler P. & Athanasiadis N. 1977. Beiträge zur Kenntnis der Wälder, Moos- und Flechtenassoziationen in den Gebirgen Nordgriechenlands. Bauhinia 6/1: 215-255.

 

Γενική βιβλιογραφία

Αθανασιάδης Ν., Θεοδωρόπουλος Κ., Γερασιμίδης Α., Ελευθεριάδου Ε., Τσιριπίδης Γ. & Κοράκης Γ. 1998. Μονάδες βλάστησης της ζώνης των αειφύλλων πλατυφύλλων του Αγίου Όρους. Ειδική έκδοση στα πλαίσια του προγράμματος «Έκθεση Αγίου Όρους, Φύση και Περιβάλλον – Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997», σελ. 87 + Πίνακες.

Αθανασιάδης Ν.Η. & Γερασιμίδης Α.Μ. 1985. Δασικό Οικοσύστημα Στροφιλιά ΒΔ. Πελοποννήσου και Φυτοκοινωνιολογικές του μονάδες. Επιστ. Επετ. Τμημ. Δασολογίας κ Φ.Π. ΚΗ: 247-263.

Barbero M. & Quézel P. 1980. La végétation forestière de Crète. Ecologia Mediterranea 5: 175-210.

Barbero M. & Quézel P. 1976. Les groupements forestiers de Grece CentroMeridionale. Ecologia Mediterranea 2: 1-86.

Bauer E.-M. & Bergmeier E. 2011. The mountain woodlands of western Crete – plant communities, land use and conservation. Phytocoenologia 41(2): 73-105.

Βέρροιος Γ. 2002. Φυτοκοινωνιολογική προσέγγιση της μεταπυρικής διαδοχής της βλάστησης σε δάση χαλεπίου πεύκης της Βόρειας και Δυτικής Πελοποννήσου. Διδακτορική Διατριβή. Πανεπιστήμιο Πατρών, σελ. 308.

Γεωργιάδης Θ., Δημητρέλλος Γ., Δημόπουλος Π. & Βασιλάκης Κ. 1994. Μελέτη της οικολογικής κατάστασης της περιβάλλουσας βλάστησης στα πλαίσια της διαχείρισης και προστασίας του Δέλτα του Αχέροντα. Πρακτικά 5ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας, Δελφοί, 21-23 Οκτωβρίου 1994: 111-115.

Γεωργιάδης Θ., Οικονομίδου Ε. & Χριστοδουλάκης Δ. 1984. Το δάσος Στροφιλιάς (Ν. Αχαίας – Ηλείας). Γεωτεχνικά 1984(3): 25-35.

Γκουβάς Α.Μ. 2001. Οι φυτοκοινωνίες του όρους Υμηττός. Διδ. Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 138 + Παραρτήμα 1 + 3 Πίνακες + 2 Χάρτες.

Δεληπέτρου Π., Οικονομίδου Ε. & Τσιουρλής Γ. 1996. Η βιοποικιλότητα των νησιών του Αιγαίου όπως εκφράζεται από τους οικοτόπους και τα είδη της χλωρίδας που προστατεύονται από την οδηγία 92/43/ΕΟΚ στις προτεινόμενες περιοχές του δικτύου “Φύση 2000”. Πρακτικά 6ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας και της Βιολογικής Εταιρείας Κύπρου, Παραλίμνι Κύπρου, 6-11 Απριλίου 1996: 74-78.

Dimopoulos P., Xystrakis F. & Tsiripidis I. 2014. Deliverable A1. Final Catalogue of Habitat Types – 1st edition. Ministry of Environment, Energy and Climate Change, OIKOM Ltd – E. Alexandropoulou – A. Glavas, Athens, pages 54.

Dimopoulos P., Fotiadis G., Tsiripidis I., Panitsa M. & Karadimou E. 2014. Deliverable A2. Report and Literature Database on Habitat Types of Greece – 1^st edition. Ministry of Environment, Energy and Climate Change, OIKOM Ltd – E. Alexandropoulou – A. Glavas, Athens, pages 210.

Dimopoulos P., Tsiripidis I., Xystrakis F., Panitsa M., Fotiadis G., Kallimanis A.S. & Kazoglou I. 2014. Deliverable A6. Explanatory Implementation Manual for the Conservation Degree Assessment of Habitat Types – 1st edition. Ministry of Environment, Energy and Climate Change, OIKOM Ltd – E. Alexandropoulou – A. Glavas, Athens, pages 35. (with Annexes: I. Habitat types protocols, pages 600; II. Explanatory notes on the habitat types protocols selection, pages 4; III. Correspondence of Habitat types protocols with the clusters of vegetation relevés (excel file)).

Dimopoulos P., Tsiripidis I., Xystrakis F., Kallimanis A.S & Panitsa M. 2014. Deliverable A7. Preliminary Analysis of the Field Data for the Habitat Types – 1^st edition. Ministry of Environment, Energy and Climate Change, OIKOM Ltd – E. Alexandropoulou – A. Glavas, Athens, pages 16.

European Commission 2013. Interpretation Manual of European Union Habitats.

Θεοδωρόπουλος Κ., Ελευθεριάδου Ε. & Γρηγοριάδης Ν. 2002. Εξέλιξη του υπορόφου πειραματικής επιφάνειας, σε δάσος χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis Miller) στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής, 5 χρόνια μετά την απομάκρυνσή του με μηχανικά μέσα. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα 13(3): 12-21.

Θεοδωρόπουλος Κ., Ελευθεριάδου Ε., Γρηγοριάδης Ν. & Ελευθεριάδης Ν. 2001. Πρώτες παρατηρήσεις της φυτοκοινωνιολογικής κατάστασης πειραματικής επιφάνειας με διάφορους χειρισμούς του υπορόφου σε δάσος χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis Miller) στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα 12(1): 19-33.

Καζάνης Δ. 2005. Μεταπυρική διαδοχή δασών Pinus halepensis Mill.: πρότυπα δυναμικής της βλάστησης. Διδακτορική διατριβή. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σελ. 350.

Kazanis D. & Arianoutsou M. 2002. Long term post-fire dynamics of Pinus halepensis forests of Central Greece: plant community patterns. Forest Fire Research & Wildland Fire Safety, Viegas, Rotterdam, pg. 12.

Konstantinidis P., Xofis P. & Tsiourlis G. 2012. Syntaxonomy and Synecology of Thermophilous Mediterranean Pines Pinus halepensis Mill. and Pinus brutia Ten. in Greece. JEPE 13(3): 1423-1431.

Κωνσταντινίδης Ν.Π. 1990. Εξέταση και διερεύνηση σχέσεων μεταξύ φυσιογραφικών μονάδων δασών χαλεπίου πεύκης Σιθωνίας Χαλκιδικής και των εμφανιζόμενων σε αυτές φυτοκοινωνιολογικών μονάδων. Διδακτορική Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 145.

Κωνσταντινίδης Π. & Χατζηφιλιππίδης Γ. 1993. Φυτοκοινωνιολογική ανάλυση του δάσους Κουκουναριάς της Β. Σιθωνίας Χαλκιδικής. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα 4(2): 13-22.

Λαυρεντιάδης Γ. 1961 Χλωριστική, Φυτογεωγραφική και Φυτοκοινωνιολογική Έρευνα της Χερσονήσου της Κασσάνδρας. Θεσσαλονίκη, σελ. 157 + 1 Χάρτης.

Lavrentiades G.J. 1969. Studies on the flora and vegetation of the Ormos Archangelou in Rhodos islands. Vegetatio XIX: 308-329.

Non W., Grigoriadis N. & Theodoropoulos K. 2012. Classification and Management Implications for Pinus halepensis Forests in Greece. JEPE 13(3):1432-1441.

Ντάφης Σ., Παπαστεργιάδου Ε., Λαζαρίδου Ε. & Τσιαφούλη Μ. 2001. Τεχνικός Οδηγός Αναγνώρισης, Περιγραφής και Χαρτογράφησης Τύπων Οικοτόπων της Ελλάδας. ΕΚΒΥ.

Papanikolaou G.D. & Sarlis G.P. 1991. Phytosociological studies in the Tatoi district (Attica, Greece). Vegetatio 93: 81-90.

Raus Th. 1979. Die vegetation Osthessaliens (Griechenland), II. Quercetea ilicis und Cisto-Micromerietea. Bot. Jahrb. Syst. 101(1): 17-82.

Σπανός Ι. 1992. Ανάλυση Δομής και αναγέννησης της τραχείας πεύκης. Διδακτορική Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 180.

Σπανού Σ., Γεωργιάδης Θ. & Τηνιακού Α. 2005. Συγκριτική μελέτη των παραλιακών δασών Pinus pinea σε προστατευόμενες περιοχές. Πρακτικά 10ου Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας, Ιωάννινα, 5-8 Μαΐου 2005, σελ. 7 (σε CD).

Theocharopoulos M. & Georgiadis Th. 1984. Contribution a l’etude de la vegetation de l’Attique orientale (NEA MAKRI) en Grece (Prise en compte des impacts urbains et touristiques). Ecologia Mediterranea X(3-4): 133-157.

Tsiripidis Ι., Xystrakis F., Kasampalis D., Mastrogianni A., Strid A. & Dimopoulos P., 2014. Deliverable A4. Potential Distribution Maps of Habitat Types – 1st edition. Ministry of Environment, Energy and Climate Change, OIKOM Ltd – E. Alexandropoulou – A. Glavas, Athens, Athens, pages 176.

Τσιτσώνη Θ. 1991. Ανάλυση Δομής και συνθήκες Φυσικής Αναγέννησης μετά από πυρκαγιά στα δάση χαλεπίου πεύκης της Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Διδακτορική Διατριβή. ΑΠΘ, σελ. 144 + 1 Πίνακας.

Τσιτσώνη Θ. & Καραγιαννακίδου Β. 1996. Φυτοδιαπλάσεις της Pinus halepensis στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής (Μακεδονία, ΒΑ Ελλάδα). Πρακτικά 6ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρίας και της Βιολογικής Εταιρείας Κύπρου, Παραλίμνι Κύπρου, 6-11 Απριλίου 1996: 251-255.

Zoller H., Geissler P. & Athanasiadis N. 1977. Beiträge zur Kenntnis der Wälder, Moos- und Flechtenassoziationen in den Gebirgen Nordgriechenlands. Bauhinia 6/1: 215-255.

 

Κείμενο

Παναγιώτης Βλάχος, Δασοπόνος