Κείμενο: Μάνος Μαρκαντωνάκης & Χρήστος Ράμμος, Απόφοιτοι Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Τα χαρακτηριστικά της
Η «Αρχαία Ελιά Καβουσίου» βρίσκεται στην θέση Αζοριάς, στον δρόμο που οδηγεί στον οικισμό Αύγος, 1 χιλ. νότια του χωριού Καβούσι στο Λασίθι. Η ηλικία της υπολογίζεται γύρω στα 3250 έτη (κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι μέχρι και 6000 ετών) και είναι από τις μεγαλύτερες, σε περίμετρο, ελιές στον κόσμο. Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,8 μέτρα από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο 4,95 μέτρα και περίμετρο 14,20 μέτρα ενώ στη βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 7,10 μέτρα και περίμετρο 22,10 μέτρα. Η μέγιστη διάμετρος του κορμού είναι 4,9 μέτρα. Με βάση τη μέθοδο των ετήσιων δακτυλίων, υπολογίζεται ότι το δέντρο φυτεύτηκε την περίοδο 1350-1100 π.Χ., δηλαδή η πλησιέστερη ηλικία του είναι 3250 ετών.
Η ιστορία της
Βρίσκεται κοντά στους αρχαίους οικισμούς «Βροντάς», «Κάστρο» και «Αζοριάς» της Υστερομινωική ΙΙΙΓ έως Αρχαϊκής φάσης (1350-500 π.χ.) όπου έχουν ανευρεθεί διάφορα αγγεία και τέχνεργα έκθλιψης ελαιόκαρπου. Το 2004 μετά από πρόταση κατοίκων της περιοχής και του Δήμου Ιεράπετρας αποφασίστηκε η πρώτη νικήτρια του Μαραθωνίου Γυναικών στους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας το 2004 να στεφανωθεί με κότινο από το ελαιόδεντρο αυτό. Ο κότινος αυτός κόπηκε με ειδική τελετή στην οποία παραβρέθηκαν εκπρόσωποι των Αρχών, της Εκκλησίας και πλήθος κατοίκων της περιοχής.
Προστασία
Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχτεί από το Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) ως μνημειακό, λόγω των μεγάλων διαστάσεων του κορμού αλλά και λόγω της θέσης του κοντά στους αρχαίους οικισμούς του Βροντά, Κάστρο και Αζοριάς, όπου έχουν ανευρεθεί πολλά αγγεία και εργαλεία έκθλιψης ελαιοκάρπου. Ανήκε το 2008 στον Γεώργιο Γραμματικάκη και είναι ποικιλίας Μαστοειδούς, που τοπικά αποκαλείται «μουρατοελιά» εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς. Σύμφωνα με την παράδοση αποτελεί μάλλον το αρχαιότερο δείγμα μπολιάσματος στον κόσμο.
Τον Οκτώβριο του 2019 με απόφαση της Συντονίστριας Α.Δ.Κ. κ. Μαρίας Κοζυράκη (ΦΕΚ (3912/Β/25-10-2019) η με αριθμό 2951/23-09-2019) η ελιά χαρακτηρίστηκε ως Προστατευόμενος Σχηματισμός, και ειδικότερα ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, η «Αρχαία Ελιά Καβουσίου», στη θέση «Αζοριά» Καβουσίου του Δήμου Ιεράπετρας Λασιθίου.
Άρθρα – Πληροφορίες
Ράμμος Χ. 2017. Μνημειακά δέντρα στην Ελλάδα. Πτυχιακή Διατριβή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας.
http://polelia.sedik.gr/ [Πρόσβαση 19/4/2015]
