Επιστημονική ονομασία Datura stramonium L.
Ταξινόμηση Κλάση Magnolipsida Τάξη Solanales Οικογένεια Solanaceae
Κοινές ονομασίες βρωμόχορτο, πορδόχορτο, ακανθόμηλο, τάτουλας, τατούλα, μαγιόχορτο, διαολόχορτο, αγριομπάμια, στραμώνιο, τάτλας, jimsonweed, devil’s snare
Περιγραφή
Μονοετές είδος (βιοτική μορφή Τ, θερόφυτο) που φτάνει σε ύψος τα 1,5 μ.
Τα φύλλα είναι σε σπειροειδή διάταξη, μήκους μέχρι 20 εκ., πλατιά ελλειψοειδή, βαθιά οδοντωτα ή και λοβωτό.
Τα άνθη αποτελούνται από πέντε ενωμένα πέταλα, καμπανουλοειδή, συνήθως λευκά (μερικές μέχρι και ιώδη), μήκους μέχρι και 9 εκ. Ανθίζει το καλοκαίρι.
Datura stramonium στην Πρέσπα
Εξάπλωση – Παρουσία στην Ελλάδα
Το είδος φαίνεται ότι κατάγεται από την κεντρική και νότια Αμερική. Σήμερα, το γένος Datura έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο (Ευρώπη, Ασία, Αμερική, νότια Αφρική). Το είδος D. stramonium, στην Ελλάδα, εμφανίζεται σε δύο μορφές: το D. stramonium f. stramonium (L.) (πράσινος βλαστός και λευκά άνθη) και το D. stramonium f. tatula (L.) (κόκκινος βλαστός και ιώδη άνθη). Η δεύτερη μορφή είναι νεοευρεθείσα στην Ελλάδα και πιθανώς εισήχθη μαζί με σπόρο βαμβακιού τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το D. stramonium f. stramonium εμφανίζεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, ενώ το D. stramonium f. tatula βρέθηκε, μέχρι στιγμής, στους νομούς Αχαΐας, Κορινθίας, Λάρισας, Θεσσαλονίκης, Δράμας, Κοζάνης και Σερρών, όπου συνυπήρχε με το είδος D. ferox. Γενικά είναι είδος με μεγάλο εύρος εξάπλωσης χωρίς να έχουν σχηματιστεί πουθενά πυκνές συστάδες. Συνήθως συμπεριφέρεται σαν διαταραχόφυλλο αφού εμφανίζεται σε περιοχές με έντονη ανθρωπογενή δραστηριότητα και σε εδάφη με αυξημένη ποσότητα αζώτου. Ανήκει στα δυσεξόντωτα ζιζάνια, ωστόσο προκαλεί σημαντικά προβλήματα στις εαρινές καλλιέργειες, καθώς διαθέτει αποτελεσματικούς μηχανισμούς πολλαπλασιασμού και διασποράς, μεγάλη προσαρμοστική και ανταγωνιστική ικανότητα και ως εκ τούτου, δεν εξαλείφεται εύκολα μετά την εγκατάστασή του. Έχει μεγάλη ανάπτυξη και βιομάζα, με αποτέλεσμα η παρουσία του να προκαλεί σημαντικές απώλειες στην παραγωγή, υποβάθμιση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων και συχνά προβλήματα στη συγκομιδή. Ειδικότερα για την καλλιέργεια της μηδικής, η παρουσία του D. stramonium υποβαθμίζει την ποιότητα του παραγόμενου σανού και συχνά τον καθιστά ακατάλληλο για ζωοτροφή, λόγω των αλκαλοειδών που περιέχει.
Εξάπλωση του Datura stramonium σε Ευρώπη και Μεσόγειο
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπισή του γίνεται κυρίως χημικά, με τη χρήση εκλεκτικών και μη εκλεκτικών ζιζανιοκτόνων, αφού είναι η αποτελεσματικότερη και η οικονομικότερη μέθοδος σε σύγκριση με άλλες μεθόδους αντιμετώπισης (βοτάνισμα, μηχανική κατεργασία, κοπή ζιζανίων, κάψιμο ζιζανίων και βιολογική μέθοδος). Αντίθετα, η αντιμετώπισή του είναι δύσκολη στο βαμβάκι, καθώς το είδος αυτό δεν είναι ευαίσθητο στα εγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα.
Χρήσεις
Στο γένος Datura ανήκουν είδη γνωστά, από την αρχαιότητα, για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες αλλά και την τοξικότητά τους. Όσον αφορά τις φαρμακευτικές ιδιότητες και την τοξικότητα του γένους Datura οφείλονται στα αλκαλοειδή του τροπανίου. Το είδος είναι ισχυρά δηλητηριώδες για τον άνθρωπο και πολλές φορές συγχέεται με άλλα είδη φυτών και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα παρατηρήθηκε πρόσφατα όπου κατά την συλλογή βλήτων (Amaranthus sp.) συνέλλεξαν και το Datura και λόγω της κατανάλωσης του έπεσαν σε κώμα.
Άρθρα – Πληροφορίες
Alexander J. D., Benford A., Cockburn J.-P., Cravedi E., Dogliotti A., Di Domenico M. L., Férnandez-Cruz P., Fürst J., Fink-Gremmels C. L., Galli P., Grandjean J., Gzyl G., Heinemeyer N., Johansson A., Mutti J., Schlatter R., van Leeuwen C., Peteghem V & Verger P. 2008. Scientific Opinion of the Panel on Contaminants in the Food Chain on a request from the European Commission on Tropane alkaloids (from Datura sp.) as undesirable substances in animal feed. The EFSA Journal 691: 1-55.
Ελευθεροχωρινός Η. Γ. 2008. Ζιζανιολογία Ζιζάνια-Ζιζανιοκτόνα-Περιβάλλον-Αρχές και Μέθοδοι Διαχείρισης. Εκδόσεις Αγρότυπος Α.Ε. Αθήνα. 408 σελ.
Tsialtas I. & Tan K. 2013. New floristic records in the Balkans: 22. Report 116. Solanaceae 130. Datura stramonium f. tatula (L.) Geerinck and Walravens. Phytologia Balcanica 19: 290.
Euro+Med (2006-) Euro+Med PlantBase – the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Published on the Internet http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/ [26/01/2019].
Heap I. 2014. International survey of herbicide resistance weeds (available at http://www.weedresearch.com/in.asp).
http://www.agrotypos.gr/pharmacy [Ανάκτηση 16/2/2019]
Κείμενο
Θοδωρής Νότης, Δασοπόνος
