Επιστημονική ονομασία Juniperus communis L.
Ταξινόμηση Κλάση Pinatae, Τάξη Pinales, Οικογένεια Cupressaceae
Κοινές ονομασίες άρκευθος κοινός, κέδρος, αγριόκεδρος, θαμνόκεδρος, χαμόκεδρος, αόρατος, common juniper (Αγγλικά)
Περιγραφή
Αειθαλής μόνοικος όρθιος ή κατακείμενος θάμνος (βιοτική μορφή P, φανερόφυτο) που φτάνει σε ύψος τα 12 μ. Κόμη πυραμιδοειδής.
Φύλλα βελονοειδή, φύονται ανά τρία σε σπόνδυλους, είναι πολύ σκληρά, έντονα οξυκόρυφα (σαν αγκάθια), μήκους 0,5-2 εκ. και πλάτους 0,1-0,2 εκ. Η πάνω επιφάνεια φέρει δυο λευκές γραμμές στομάτων, που είναι όμως πολύ κοντά μεταξύ τους και εμφανίζονται σαν μια.
Καρπός ραγοστρόβιλος (καθώς τα καρπόφυλλα είναι σαρκώδη), σφαιρικός με διάμετρο 0,4-0,1 εκ., μαύρος με γαλανό επίχρισμα, με 2-3 σπέρματα.
Οι καρποί ωριμάζουν το δεύτερο έτος μετά την επικονίαση.
Στην Ελλάδα υπάρχουν τρία υποείδη:
– Juniperus communis L. subsp. communis: θάμνος με ύψος μέχρι 12 μ. Βελόνες μήκους έως και 0,17 εκ. και πλάτους έως και 0,14 εκ.
– Juniperus communis subsp. nana (Willd.) Syme: θάμνος κατακείμενος ύψους έως και 0,4 μ. Βελόνες σε πολύ πυκνούς σπόνδυλούς (φύονται ανά 0,1-0,4 εκ. στο βλαστό) και μήκους μέχρι 0,12 εκ. και πλάτους έως και 0,16 εκ.
– Juniperus communis subsp. hemsphaerica (C. Presl) Nyman: είναι η ενδιάμεση μορφή των προηγούμενων υποειδών. Πρόκειται για χαμηλό θάμνο, σχεδόν κατακείμενος, με βελόνες μήκους έως 0,15 εκ. και πλάτους έως 0,16 εκ.
Τα παραπάνω υποείδη πολλές φορές υβριδίζουν μεταξύ τους.
Juniperus communis subsp. communis – Σχεδίαση Νικητούλα Ζαχαριουδάκη
Εξάπλωση – Προστασία
Το είδος έχει κοσμοπολίτικη εξάπλωση και εμφανίζεται σχεδόν σε όλο το βόρειο ημισφαίριο (χωρολογία: Ct, εύκρατο). Στην Ελλάδα, το τυπικό υποείδος (Juniperus communis subsp. communis) απαντάει σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, σε λιβάδια και σπάνια σε ανοιχτής συγκόμωσης δάση, σε υψόμετρα 800-1600 μ. Τα άλλα δυο υποείδη απαντούν σε ψευδαλπικά και αλπίκα λιβάδια σε υψόμετρα άνω των 1200 μ.
Οι δενδρώδεις θαμνώνες που σχηματίζει το είδος αποτελούν τον τύπο οικότοπο, μαζί με άλλα είδη του γένους, της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ «Δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus spp.» με κωδικό 5210.
Εξάπλωση της κοινής αρκεύθου στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο
Συγγενικά είδη
Στο γένος Juniperus περιλαμβάνονται πολλά είδη και υποείδη στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Από τα είδη αυτά, τα αυτοφυή στην Ελλάδα που μοιάζουν με το Juniperus communis, είναι τα Juniperus oxycedrus, Juniperus drupacea και Juniperus macrocarpa.
Άρθρα – Πληροφορίες
Αθανασιάδης ΗΡ. Ν. 1986. Δασική Βοτανική Μέρος ΙΙ. Δέντρα και Θάμνοι των Δασών της Ελλάδος. Θεσσαλονίκη. Εκδ. Γιαχούδη-Γιαπούλη.
Αραμπατζής Θ. 1998. Θάμνοι και Δέντρα στην Ελλάδα. Οικολογική Κίνηση Δράμας
Dimopoulos P., Raus T., Bergmeier E., Constantinidis T., Iatrou G., Kokkini S., Strid A. & Tzanoudakis D. 2013. Vascular Plants of Greece. An annotated checklist. Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem & Hellenic Botanical Society, Berlin & Athens.
Κοράκης Γ. 2015. Δασική Βοτανική – Αυτοφυή Δέντρα και Θάμνοι της Ελλάδας. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. 620 σελ.
Strid, A. & Tan, K. (eds.) 1997. Flora Hellenica vol. 1. Patra.
Tutin, T. G., Burges, N.A. Chater, A.O. Edmonson, J.R. Heywood, V.H., Moore, D.M. Valentine, D.H. Walters, S.M. & Webb, D.A. (eds) 1993. Flora Europaea I. 2nd edition. Cambridge.
Euro+Med (2006-): Euro+Med PlantBase – the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Published on the Internet http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/ [Ανάκτηση 20/8/2015].
Κείμενα
Στρατής Σγουρνιός, Δασοπόνος
