Η λειτουργία του αγωγού ιστού
Η ρίζα του φυτού διεισδύει στο έδαφος αναζητώντας νερό και ανόργανα ιόντα. Προσλαμβάνει το πλούσιο σε ανόργανα θρεπτικά υλικά νερό και εφοδιάζει με αυτό όλο το φυτό. Αυτό καθίσταται δυνατό επειδή υπάρχει ένας “δρόμος” μεταφοράς του νερού μέσω του οποίου το νερό θα φτάσει από τη ρίζα σε όλα τα σημεία του υπόλοιπου φυτού και ειδικά στα φύλλα όπου και είναι απαραίτητο για τη φωτοσύνθεση (κυρίως τα φύλλα). Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι τα φωτοσυνθετικά όργανα του φυτού εκμεταλλεύονται μέρος αυτού του νερού, το φωτολύουν και, μέσω της φωτοσύνθεσης, παράγουν γλυκόζη. Ένα άλλο μέρος του νερού αυτού απελευθερώνεται στο περιβάλλον κατά τη διαδικασία της διαπνοής που είναι πολλή σημαντική για την ψύξη του φυτού γενικά αλλά και των φύλλων ειδικότερα. Το περίσσευμα του νερού όμως, δεν τελειώνει εδώ τη διαδρομή του. Έχει μια ακόμα “υποχρέωση”. Μέσα σε αυτό η γλυκόζη, το πλούσιο σε ενέργεια σάκχαρο που συντίθεται στα κύτταρα των φύλλων, αφού πρώτα μετατραπεί σε σακχαρόζη, θα διαλυθεί και το νερό αυτό θα κινηθεί τώρα αντίστροφα. Από τα φύλλα προς τα κάτω, σε όλο το φυτικό σώμα και μέχρι τη ρίζα. Αυτό συμβαίνει επειδή τα φύλλα, οι παραγωγικές μηχανές του φυτού, πρέπει να εφοδιάζουν με ενέργεια όλα τα άλλα όργανα του φυτού που φροντίζουν να εξασφαλίσουν το νερό και να το διακινήσουν μέσα στο φυτικό σώμα αλλά δεν είναι σε θέση τα ίδια να κάνουν φωτοσύνθεση (π.χ. τη ρίζα). Έτσι η σακχαρόζη, διαλυμένη μέσα στο νερό κινείται, με κάποιο τρόπο, προς τα διάφορα μη φωτοσυνθετικά μέρη του φυτού κομίζοντας τροφή, δηλαδή ενέργεια.
Είναι λοιπόν φανερό ότι η μετακίνηση του νερού μέσα στο φυτό γίνεται σε ένα δρόμο “διπλής κατεύθυνσης”. Από τη μια “κατεύθυνση” το νερό, πλούσιο σε ανόργανα άλατα, ανεβαίνει από τη ρίζα προς τα φύλλα. Από την άλλη “κατεύθυνση” το νερό που έχει απομείνει, με διαλυμένη σε αυτό τη σακχαρόζη που προέρχεται από τη φωτοσύνθεση, κατεβαίνει προς τη ρίζα, “μοιράζοντας” ενέργεια σε μέρη του φυτού που δεν φωτοσυνθέτουν. Τις μετακινήσεις αυτές εξυπηρετούν άκρως εξειδικευμένα, επιμήκη κύτταρα που συγκροτούν τον αγωγό ιστό του φυτού.
Δομή
Άλλα κύτταρα φροντίζουν για την άνοδο του νερού και άλλα για την κάθοδό του. Τα αγωγά αυτά κύτταρα και των δύο κατευθύνσεων βρίσκονται συνήθως σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, συνοδεύονται από κάποια παρεγχυματικά κύτταρα και αρκετά σκληρεγχυματικά (μηχανική υποστήριξη) και συγκροτούν μια αγωγό δεσμίδα. Οι αγωγοί δεσμίδες ξεκινούν από το άκρο της ρίζας, διατρέχουν το βλαστό και φτάνουν έως τα φύλλα και σε κάθε δεσμίδα υπάρχουν δύο βασικές ομάδες αγωγών κυττάρων. Αυτά που οδηγούν το νερό προς τα φύλλα και αυτά που το παίρνουν από τα φύλλα και το οδηγούν προς τις ρίζες. Η πρώτη ομάδα κυττάρων συγκροτεί το ξύλωμα ή την αγγειώδη μοίρα μιας δεσμίδας ενώ η δεύτερη το φλοίωμα ή την ηθμώδη μοίρα της δεσμίδας. Σε αυτήν ακριβώς την ονομασία των βασικών τμημάτων μιας δεσμίδας έχει στηριχθεί και ο όρος ηθμαγγειώδης δεσμίδα. Στα γυμνόσπερμα και στα δικοτυλήδονα, μεταξύ της ηθμώδους και της αγγειώδους μοίρας παρεμβάλλεται το κάμβιο.
Ηθμαγγειώδης δεσμίδα (πάνω ηθμώδης και κάτω αγγειώδης μοίρα)
Άρθρα – Πληροφορίες
Καράταγλης Στ. Σ. & Κωνσταντίνου Μ.Κ. 2002. Βοτανική, Μορφολογία-Ανατομία. Εκδόσεις Χάρις. Θεσσαλονίκη.
Τσέκος Ι. & Κουκολή Ε. 1986. Βοτανική (Μορφολογία, Φυσιολογία). Εκδοτικός Οίκος Αφων Κυριακίδη. Θεσσαλονίκη.
Χριστοδουλάκης Ν.Σ. 2011. Ανατομία Φυτών «τα φυτά ένδοθεν». Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ.
Κείμενο
Αιμιλία Λεμπέση, MSc Δασολογίας, Δασοπόνος
