Κείμενο: Κωνσταντίνος Ζώγαλης, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Προέλευση
Το φυσικό καουτσούκ προέρχεται από τον γαλακτώδη χυμό (latex) που υπάρχει στους χυμούς διάφορων δένδρων και φυτών ακόμη και της συκιάς, και κυρίως της οικογένειας Euphorbiaceae. Η πιο σπουδαία πηγή για το γαλακτώδη αυτό χυμό είναι ένα δένδρο που ανακαλύφθηκε στη Βραζιλία και λέγεται Hevea braziliensis (καουτσουκόδενδρο). Η λέξη καουτσούκ σημαίνει ξύλο που ρέει, σε μια διάλεκτο των ιθαγενών του Ισημερινού.
Η ιστορική χρήση του
Για το καουτσούκ και τις ιδιότητές του γνώριζαν οι λαοί της αρχαίας Αιγύπτου και της Αιθιοπίας. Τα ιερογλυφικά τους δείχνουν ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν μπάλες παιχνιδιού από καουτσούκ. Λένε πως ο Κολόμβος ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που γνώρισε το καουτσούκ. Στο ταξίδι του στην Αμερική είδε τους ιθαγενείς της Αϊτής να χρησιμοποιούν μπάλες ελαστικές (15ος αιώνας). Το 16ο αιώνα επίσης, οι Ινδιάνοι της Νοτίου Κεντρικής Αμερικής είχαν επίσης συνειδητοποιήσει ότι μπορούσαν να φτιάχνουν μπάλες με το να ζεσταίνουν το καουτσούκ πάνω σε φωτιά (ο λαός των Ατζέκων σε θρησκευτικές τελετές, έπαιζε ένα παιχνίδι όπου χρησιμοποιούσαν τέτοιες μπάλες, το παιχνίδι αυτό λεγόταν ollama). Επίσης ανακάλυψαν τις πρώτες γαλότσες με το να χύνουν αυτό τον γαλακτώδη χυμό (latex) σε πήλινα καλούπια τα οποία μετά τα έψηναν. Το καουτσούκ είναι στην πραγματικότητα το πρώτο “πλαστικό” που χρησιμοποιήθηκε από το μοντέρνο άνθρωπο. Η υψηλή ελαστικότητά του, η εύκολη επεξεργασία του και το πόσο εύκολα μπορούσε να μεταβληθεί σαν υλικό, έκαναν το καουτσούκ πολύ γρήγορα, πλατιά διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα στην εφαρμογή του ως λάστιχα αυτοκινήτων γεμάτα με αέρα.
Η μεγάλη «αλλαγή»
Και ενώ οι περισσότεροι επιστήμονες, εφευρέτες και επιχειρηματίες προς το τέλος του 18ου αιώνα και αρχές του 19ου αιώνα σταμάτησαν να προσπαθούν να δουλέψουν με το καουτσούκ εξαιτίας των παράξενων ιδιοτήτων του, εμφανίστηκε ένας άνδρας ο οποίος επέμεινε στο να βρει τρόπο ώστε να καταφέρει να βάλει υπό έλεγχο το καουτσούκ. Αυτός ο άνδρας λεγόταν Charles Goodyear και του είχε γίνει έμμονη ιδέα να καταφέρει να υποτάξει αυτό το δύσκολο υλικό. Θυσίασε την υγεία του, την οικονομική του κατάσταση ακόμη και την οικογενειακή του ζωή για να κερδίσει τη μάχη με το υλικό αυτό που το έλεγε “ελαστική γόμα”. Στο τέλος τα κατάφερε, αλλά δεν μπόρεσε να ζήσει τόσο ώστε να δει την επίδραση που είχε η ανακάλυψή του αυτή στον κόσμο. Χρησιμοποιούσε προσμίξεις συνεχώς από διάφορα υλικά σε διάφορες αναλογίες ώστε να καταφέρει να βρει τη σύνθεση που θα του εξασφάλιζε διάρκεια στις ελαστικές ιδιότητες του καουτσούκ, και εντελώς τυχαία κάποια μέρα ανακάλυψε ότι προσθέτοντας θείο και θερμαίνοντας το, το καουτσούκ διατηρούσε τις ελαστικές ιδιότητές του.
Η παραγωγή του
Ενώ η ανακάλυψη του καουτσουκόδεντρου έγινε στη Βραζιλία, οι μεγαλύτερες σήμερα χώρες παραγωγής του καουτσούκ είναι η Μαλαισία, η Ινδονησία και η Ταϊβάν στην Ασία. Η εξαγωγή του γαλακτώδους χυμού από το καουτσουκόδεντρο έχει γίνει πια τέχνη η οποία περνάει από γενιά σε γενιά στις χώρες αυτές. Το χυμό αυτό τον συγκεντρώνουν στο δένδρο μέσα σε μικρά δοχεία όπως το ρετσίνι, αφού όμως πρώτα χαράξουν με ιδιαίτερο τρόπο τον φλοιό του δένδρου κατά το μισό της περιφέρειας του κορμού του και με πολύ συγκεκριμένη κλίση στην χάραξη αυτή. Αυτό το χαράκωμα όμως του δένδρου δεν μπορεί να γίνεται συνεχώς για αυτό και υπάρχουν προγράμματα παραγωγής που έχουν συγκεκριμένο σχέδιο για τη χάραξη που θα κάνουν. Την κάθε εγκοπή τη δημιουργούν ξεκινώντας από αριστερά προς τα δεξιά, με γωνία 30 μοίρες και πάντα αμέσως από κάτω από την προηγούμενη εγκοπή. Αυτό γίνεται κάθε δύο περίπου ημέρες, σε δένδρα ηλικίας 5-6 χρονών. Μετά από πολλές φορές που θα χαράξουν το κάθε δένδρο, αφήνουν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το δένδρο να ξεκουραστεί και να αναπληρώσει τους χυμούς του. Το καθένα δέντρο από αυτά μπορεί να παράγει καουτσούκ μέχρι την ηλικία των 20 χρόνων.
Το είδος Hevea braziliensis
Άρθρα – Πληροφορίες
http://fourtounis.gr [Ανάκτηση 11/10/2011]
http:// medicalstar.net [Ανάκτηση 11/10/2011]
http:// liv.ac.uk [Ανάκτηση 11/10/2011]
http://store.4sonora.com [Ανάκτηση 11/10/2011]
http://travelblog.org [Ανάκτηση 11/10/2011]
http://stihl.gr [Ανάκτηση 11/10/2011]
http://pharmacyline.gr [Ανάκτηση 11/10/2011]
