Κείμενο: Μελπωμένη Μόσχου, Απόφοιτος Τμήματος Δασολογίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου, Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Τα γνωμικά
Στην Ελλάδα είναι γνωστό πως τα παλαιότερα χρόνια χρησιμοποιούσαν κάποια γνωμικά για να περιγράφουν τις καταστάσεις που βίωναν είτε τις μυθοπλασίες που άκουγαν. Οι φράσεις αυτές δεν είναι τυχαίες αλλά βασιζόντουσαν όλες (οι τουλάχιστον οι περισσότερες) σε εμπειρικές γνώσεις που είχαν.
Δοξασίες και φράσεις για τον απήγανο
Συγκεκριμένα, για τον απήγανο υπάρχουν μερικές εκφράσεις οι οποίες δημιουργήθηκαν από την ‘ανάγκη’ τους να προστατευτούν από το «κακό» μάτι αλλά και από τα πνεύματα και τα ξόρκια. Το 1949 έχει καταγραφεί ότι στην Κρήτη λένε «ξορκισμένος στον απήγανο», όμως αυτή η φράση είναι γνωστή σε όλη την Ελλάδα. Από την άλλη μεριά, στην Εύβοια το 1942 παρατηρήθηκε η φράση «Αμάραθος κι απήγανος και το λουλακάκι κι άλλο ένα χορταράκι αν τον ΄ξερε η μαννούλα σου ποτέ παιδί δεν χάνει» και τη χρησιμοποιούσαν για να υποδηλώσουν ότι με τον απήγανο καθώς και με κάποια άλλα φυτά προστατευόντουσαν από το κακό. Στην Ρόδο, λίγο νωρίτερα χρονικά, το 1917, φαίνεται πως υπάρχει μια παρόμοια φράση με αυτήν που καταγράφθηκε στην Εύβοια με την ίδια εξήγηση, ότι δηλαδή προστατεύει από το κακό. Η φράση αυτή είναι «Απήγανο κι αλάβανο κι άλλον εν βότανο, να το ‘ξέραν οι κοπέλες ποτέ κακό δεν επαθαίναν». Ωστόσο, σε ένα άλλο νησί της Ελλάδας, στη Λήμνο, υπάρχουν πολλές φράσεις με τον απήγανο όπως «Βάλε απήγανο στο τζίτσο σου» (*τζίτσος είναι ο κόρφος), «Θα παθς σαραλίκ και θα πιεις απήγανο» (*σαραλίκ’: ίκτερος, μεγάλος φόβος, τρομάρα) κ.ά. οι οποίες υποδηλώνουν επισης την προστασία από το κακό μάτι και τον φόβο.
Τα φυλαχτα
Στα ορεινά χωριά του νομού Αρκαδίας, στα φυλαχτά πέραν από τα αγιωτικά είδη (όπως λαδάκι κανδήλας, σταυρολούλουδα κ.α.) έβαζαν και ένα αποξηραμένο σπόρο απήγανου για να διώχνει το ‘κακό μάτι’.
Άρθρα – Πληροφορίες
Δρακίδης Γ. 1917. Κέντρον Έρευνης Ελληνικής Λαογραφίας, Αρχείο χειρόγραφων, Αρ. 462.
Ιωαννίδου Μ. 1942. Κέντρον Έρευνης Ελληνικής Λαογραφίας. Αγίας Άννης, Αρ. 1479Δ
Τσάκωνα Μ. 1944. Κέντρον Έρευνης Ελληνικής Λαογραφίας, Αρχείο χειρόγραφων, Αρ 1508
Φραγκάκη Κ.Ε. 1949. Συμβολή στα λαογραφία της Κρήτης. Εκδ. Γκούφας Ιωάννης, Αθήνα.
Προσωπική επικοινωνία με κάτοικο Ορεινού χωριού του νομού Αρκαδίας
