Η περιορισμένη εξάπλωσή της
Η κόκκινη τουλίπα της Κρήτης (Tulipa doerfleri) απαντάται μόνο σε μικρά οροπέδια της επαρχίας Αγ. Βασιλείου και Αμαρίου και σε υψόμετρα που κυμαίνονται από 330 ως και 750 μέτρα στην Περιφερειακή Ενότητα του Ρεθύμνου. Συνολικά υπάρχουν μόλις πέντε υποπληθυσμοί, με τον μεγαλύτερο να εντοπίζεται στο οροπέδιο Γιους Κάμπος (Όρος Κέδρος).
Το οροπέδιο Γιους Κάμπος, αποτελεί τη σημαντικότερη περιοχή εμφάνισης στον κόσμο της Tulipa doerfleri
Όλοι οι πληθυσμοί είναι στην ορεινή ζώνη, πλησίον ή εντός γεωργικών καλλιεργειών, κυρίως σε αβαθή – φτωχά εδάφη. Είναι ενδιαφέρον ότι οι πληθυσμοί συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες θέσεις και δεν εξαπλώνονται στις περιμετρικές τους περιοχές (πχ. στο διπλανό λόφο). Εμφανίζει ικανοποιητικούς πληθυσμούς σε κρασπεδικούς βιοτόπους.
Χαρακτηριστικά
Η Tulipa doerfleri μοιάζει αρκετά με την πορτοκαλί τουλίπα της Πελοποννήσου (Tulipa orphanidea) αποτελεί όμως ξεχωριστό είδος. Είναι πολυετές ποώδες φυτό με βολβό με δερματώδεις χιτώνες με τρίχες στο εσωτερικό. Ο βλαστός έχει ύψος 10-30 cm, που είναι ερυθρωπός προς την κορυφή, ενώ τα φύλλα του είναι λεπτά και γραμμοειδή, γλαυκά και μερικές φορές προς τις παρυφές είναι επίσης ερυθρωπά. Τα άνθη έχουν 6 σκούρα κόκκινα ελεύθερα πέταλα (τέπαλα), ωοειδή σε σχήμα σπάτουλας, 30-50 mm, τα εξωτερικά πιο μικρά με πράσινη χροιά στη βάση και τα εσωτερικά μεγαλύτερα με σκούρα κηλίδα στη βάση.
Άνθος της Tulipa doerfleri
Προστασία
Η κόκκινη τουλίπα είναι σε καθεστώς προστασίας ήδη από το 1981 με Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ. 67/1981(ΦΕΚ 23Α ́/30/01/1981, «Περί προστασίας της αυτοφυούς Χλωρίδος και Άγριας Πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και Ελέγχου της Ερεύνης επ’ αυτών»). Ανήκει επίσης στον Κατάλογο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων φυτών της Ελλάδας και του Κόσμου (IUCN Red List) υπό το χαρακτηρισμό «τρωτό». Επιπλέον προστατεύεται από τη Δασική Απαγορευτική Διάταξη (ΔΑΔ) 1/2014 (ΑΔΑ: ΒΙΦΔΟΡ1Θ-8ΨΝ) της Δ/νσης Δασών Ρεθύμνου.
Κίνδυνοι
Ο πρώτος κίνδυνος συνδέεται με το ότι το είδος γίνεται όλο και πιο γνωστό χρόνο με το χρόνο. Έτσι, πέρα από τους φυσιολάτρεις που συρρέουν να το θαυμάσουν, γίνεται και συλλογή του είδους (κάποιες φορές ληστρικά, με εκρίζωση και σε μεγάλες ποσότητες). Κάπως έτσι θα ξεκίνησε και η καλλιέργεια του είδος σε χώρες του εξωτερικού. Ο δεύτερος κίνδυνος έγκειται στο ότι το είδος απαιτεί συγκεκριμένα μικροπεριβάλλοντα για να εγκατασταθεί και να αναπαραχθεί. Συγκεκριμένα, ευδοκιμεί σε ορεινά γεωργικά και με χαμηλή κλίση εδάφη, πλούσια σε υγρασία. Αν διαταραχθούν τα ενδιαιτήματα του, τότε εξαφανίζεται. Τα ενδιαιτήματα μπορεί να διαταραχθούν είτε φυσικά (κλιματικές διαβαθμίσεις και αλλαγές), είτε ανθρωπογενώς (αλλαγή στη χρήση γης ή εντατικοποίηση της χρήσης). Επίσης, σε θέσεις που υλοποιούνται γεωργικές δραστηριότητες όταν βλαστάνει και ανθίζει (Μάρτιο με Μάιο), το είδος υποχωρεί και εξαφανίζεται. Αντίθετα, η εγκατάλειψη της χρήσης (γεωργική καλλιέργεια) ενισχύει σαφέστατα το είδος και σχετικά γρήγορα (πχ. σε 3-5 χρόνια).
Άρθρα – Πληροφορίες
Dimopoulos P., Raus T., Bergmeier E., Constantinidis T., Iatrou G., Kokkini S., Strid A. & Tzanoudakis D. 2013. Vascular Plants of Greece. An annotated checklist. Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem & Hellenic Botanical Society, Berlin & Athens.
Turland N. 2009. Tulipa doerfleri Gand. – Τρωτό. Στο: Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων, Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας (Φοίτος Δ., Κωνσταντινίδης Θ. & Καμάρη Γ. (εκδ.)), Ελληνική Βοτανική Εταιρία, Τόμος 2: 361-363.
Διεύθυνση Δασών Ρεθύμνου
DigiExplore 2017. My Crete Guide. Εφαρμογή για android και iOS. http://www.mycreteguide.com [Ανάκτηση 22/4/2017]
http://www.ypeka.gr [Ανάκτηση 22/4/2017]
http://www.greekflora.gr [Ανάκτηση 22/4/2017]
Κείμενο
Δρ Πέρη Κουράκλη, Δασολόγος
