Η ρετσινολαδιά
Ο ρίκινος ο κοινός (Ricinus communis) ή αλλιώς ρετσινολαδιά, κίκι, χαμοκουκιά, κολοκκίκι, κουρτουνιά και κρότωνας είναι ένα φυτό που ανήκει στην οικογένεια Euphorbiaceae. Είναι αειθαλής ποώδης ή ημιξυλώδης θάμνος, με ύψος μέχρι 12 μέτρα και πλάτος 5 μέτρα. Αναπτύσσεται γρήγορα, μέχρι και 4 μέτρα σε ένα χρόνο αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές. Ζει πολλά χρόνια και παράγει από το πρώτο έτος. Τα φύλλα του είναι μεγάλα, με διάμετρο μέχρι 75 εκατοστά, λοβωτά, με οδοντωτές άκρες και μακριούς μίσχους. Το χρώμα τους είναι γυαλιστερό ιώδες ή κόκκινο-πράσινο. Τα άνθη είναι μικρά και κιτρινοπράσινα διατεταγμένα σε σπάδικες. Τα αρσενικά άνθη βρίσκονται στο κάτω μέρος του σπάδικα και τα θηλυκά στο πάνω. Ο καρπός είναι ακανθώδης κόκκινη κάψουλα με σπέρματα τα οποία μοιάζουν πολύ με τσιμπούρια.
Το φυτό είναι ολόκληρο τοξικό, και ιδίως οι καρποί του και το περίβλημά τους. Είναι γνωστό ότι ένας σπόρος περιέχει δόση τοξικών ουσιών ικανή να σκοτώσει ένα παιδί. Τα φύλλα του φυτού είναι λιγότερο τοξικά. Σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες του 2007, είναι το πιο τοξικό φυτό στο κόσμο. Από τους καρπούς εξάγεται και το καστορέλαιο.
Καρποί της ρετσινολαδιάς
Η ιστορική του χρήση
Παρόλο που το φυτό είναι ευρέως διαδεδομένο σε όλες τις τροπικές περιοχές, πατρίδα του θεωρείται η Ινδία, όπου χρησιμοποιούσαν το σπόρο του για διάφορες θεραπείες. Στην αρχαία Ελλάδα, όσο και στην αρχαία Αίγυπτο χρησιμοποιούσαν το έλαιο που παραγόταν από τους σπόρους των καρπών της, για φωτισμό και για παρασκευή αλοιφών και κρεμούσαν το φυτό έξω από τις πόρτες για γούρι. Αποτελεί ένα από τα πιο τοξικά φυτά στον κόσμο και είναι γνωστό ότι 3 ως 10 ωμά σπέρματα είναι αρκετά για να επιφέρουν το θάνατο. Μάλιστα το όμορφο αυτό φυτό αποτέλεσε την πηγή του δηλητηρίου που είχε σταλεί με επιστολή στον πρόεδρο της Αμερικής, Μπαράκ Ομπάμα, με σκοπό τη δολοφονία του. Η υποχρεωτική κατάποση του ρετσινόλαδου είχε χρησιμοποιηθεί και ως βασανιστήριο σε δικτατορικά καθεστώτα. Συγκεκριμένα κατά το καθεστώς του Μουσολίνι, οι αντιφρονούντες υποχρεώνονταν να καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες ρετσινόλαδου, με αποτέλεσμα να παρουσιάσουν έντονη διάρροια και αφυδάτωση, ώστε κάποιοι από αυτούς να οδηγηθούν στο θάνατο. Το συγκεκριμένο βασανιστήριο είχε χρησιμοποιηθεί και στην Ελλάδα κατά τη δικτατορία του Μεταξά αλλά και στην Κύπρο από τους Άγγλους αποικιοκράτες.
Χρήσεις
Η θεραπευτική και φαρμακευτική χρήση του ρίκινου εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι και σήμερα. Χρησιμοποιείται ως καθαρτικό, ενώ τα φύλλα της μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μαλακτικά για το κρυολόγημα και τους εσωτερικούς πόνους. Εξαιτίας των φαρμακευτικών και των καθαρτικών ιδιοτήτων της ρετσινολαδιάς, συνηθίζεται στην Κύπρο να προσφέρεται για την παρασκευή τσαγιού από τους νικητές των εκλογών ή των ομάδων προς τους ηττημένους. Από εδώ παρέμεινε και η φράση «Να σου κάνω τσάι κουρτουνιάς (=ρετσινολαδιά)».
Από τους καρπούς του εξάγεται το καστορέλαιο το οποίο έχει πολλές ιδιότητες και κάποιες από αυτές είναι:
1) Επίχρυση μηχανών, αεροπλάνων κ.λπ..
2) Δίνει στα υφάσματα λειότητα και ωραία χρώματα
3) Είναι ιδανικό για κατασκευή σαπουνιού
4) Επίχρυση ξύλου
5) Καλλυντικό προσώπου
6) Αποτελεί δραστικό υπακτικό με συστατικά που επιδρούν στο παχύ και το λεπτό έντερο.
7) Χρησιμοποιείται επίσης για την θεραπεία κάλων για την απομάκρυνση των ακροχορδών
8) Επιπλέον εφαρμόζεται στη θεραπεία λειχήνων, των αποστημάτων, των μωλωπισμών, της ξηροδερμίας, της δερματίτιδας, των ηλιακών εγκαυμάτων, των ανοιχτών ελκών και άλλων δερματικών νόσων.
9) Χρήσεις που περιλαμβάνουν την παρασκευή αντισυλληπτικών αλοιφών και γκελών.
10) Ενισχύει το ανοσοποιητικό και
11) Παρασκευή τονωτικού της τριχοφυΐας.
Το Ricinus communis (ρετσινολαδιά)
Άρθρα – Πληροφορίες
Brickell C. 1996. The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants. London. Dorling Kindersley.
Γαλανοπούλου Σ. 2002. Βιομηχανικά φυτά. Εκδόσεις Σταμούλη. Αθήνα.
Christman S. 2004. Ricinus communis. Florida.
Joshi M., Waghmare S. Chougule P. & Kanase A. 2004. Extract of Ricinus communis leaves mediated alterations in liver and kidney functions against single dose of CCl4 induced liver necrosis in albino rats. Journal of Ecophysiology and Occupational Health, 4 (3–4): 169–173.
Καββάδας Δ. 1956. Εικονογραφημένον Βοτανικόν Λεξικόν. Αθήνα.
Παπακώστα Δ. 2013. Βιομηχανικά φυτά. Εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία. Θεσσαλονίκη.
Kalaiselvi P., Anuradha B. & Parameswari S. 2003. Protective effect of Ricinus communis leaf extract against paracetamol-induced hepatotoxicity. Biomedicine. 23 (1–2): 97–105.
Sabina P., Rasool K., Mathew L. & Parameswari P. 2009. Studies on the protective effect of Ricinus communis leaves extract on carbon tetrachloride hepatotoxicity in albino rats. Pharmacologyonline, 2: 905–916.
Tunaru S., Althoff T., Nusing R., Diener M. & Offermanns S. 2012. Castor Oil Induces Laxation and Uterus Contraction via Ricinoleic Acid Activating Prostaglandin EP3 Receptors. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 109 (23): 9179–9184.
Weiss E. 2000. Oilseed Crops. Blackwell Science, Second edition. Berlin.
Κείμενο
Ιωάννα Σεβδαλή
