Κείμενο: Αιμιλία Λεμπέση, MSc. Δασολογία & Φ.Π. & Φ.Π., Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Τα φυλλοβόλα είδη
Πολλά είδη ρίχνουν τα φύλλα τους κατά τη δυσμενή εποχή του έτους, καθώς λόγο διάφορων φαινομένων (π.χ. κλιματικές συνθήκες) δεν μπορούν να φωτοσυνθέσουν ή κινδυνεύουν να καταστραφούν από ακραία φαινόμενα. Στην εύκρατη ζώνη, τα φύλλα πέφτουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Το φθινόπωρο τα φύλλα πριν πέσουν στο έδαφος, αλλάζουν χρώμα και γίνονται από πράσινα, κίτρινα, πορτοκαλί, καστανό ή κόκκινο.
Η αλλαγή του χρώματος
Τα φύλλα έχουν πολλά κύτταρα που ονομάζονται χλωρεγχυματικά και εμπεριέχουν μεγάλες ποσότητες χλωροφύλλης, μιας χρωστικής που δίνει το πράσινο χρώμα στα φύλλα και βοηθάει στην απορρόφηση του φωτός ώστε να γίνει η φωτοσύνθεση. Στα φύλλα όμως υπάρχουν και άλλες χρωστικές ουσίες, όπως το καροτένιο και την ξανθοφύλλη. Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, και ενώ τα φύλλα ετοιμάζονται να πέσουν δημιουργείται ένα στρώμα φελλού στη βάση του φύλλου (για να κλείσει η «πληγή» όταν το φύλλο πέσει) ενώ ταυτόχρονα σταματάει η παραγωγή χλωροφύλλης (αφού θα σταματήσει η φωτοσύνθεση). Τότε, σταδιακά κυριαρχούν οι άλλες χρωστικές ουσίες, το καροτένιο που δίνει το πορτοκαλί χρώμα και η ξανθοφύλλη που δίνει το κίτρινο χρώμα. Το κόκκινο χρώμα οφείλεται στις ανθοκυανίνες, που παράγονται κατά το τέλος του καλοκαιριού και μέχρι να πέσουν τα φύλλα. Το καφέ χρώμα είναι συνήθως το αποτέλεσμα της νέκρωσης των κυττάρων ή του συνδυασμού χρωστικών ουσιών.
Γιατί στην Ευρώπη τα φύλλα κιτρινίζουν ενώ στη Βόρεια Αμερική κοκκινίζουν;
Κατά το φθινόπωρο τα φύλλα των περισσότερων δέντρων στην Ευρώπη κιτρινίζουν ενώ στη Βόρεια Αμερική κοκκινίζουν. Αυτό οφείλεται στο ότι στην Αμερική κυριάρχησαν τα είδη των οποίων τα φύλλα κοκκινίζουν, αν και πολλά από αυτά ίσως εμφανίζονται και στην Ευρώπη αλλά δεν κυριαρχούν. Το ίδιο ισχύει και για τα είδη που κυριαρχούν στην Ευρώπη. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στις παγετώνιες περιόδους και στην εξέλιξη των ειδών και των οικοσυστημάτων. Φαίνεται ότι στη Βόρεια Αμερική, όπου οι παγετώνιες περίοδοι ήταν πιο ήπιες, κυριάρχησαν είδη που έχουν κοκκινωπά φύλλα το φθινόπωρο, καθώς αυτά φέρουν ανθοκυανίνες, ουσίες που προστατεύουν από επιθέσεις μυκήτων.
Άρθρα – Πληροφορίες
Archetti, M., Döring, T. F., Hagen, S. B., Hughes, N. M., Leather, S. R., Lee, D. W., Lv-Yaduh S., Manetas Y., Ougham H.J. Schaberg P.G. & Thomas, H. (2009). Unravelling the evolution of autumn colours: an interdisciplinary approach. Trends in ecology & evolution, 24(3), 166-173.
Lev-Yadun S., Yamazaki K., Holopainen J.K. & Sinkkonen A. 2012. Spring versus autumn leaf colours: Evidence for different selective agents and evolution in various species and floras. Flora – Morphology, Distribution, Functional Ecology of Plants 207(1): 80-85
Ougham H.J., Thomas H. & Archetti M. 2008. The adaptive value of leaf colour. New Phytol. 179: 9-13.
Tanaka, Y., Sasaki, N., & Ohmiya, A. (2008). Biosynthesis of plant pigments: anthocyanins, betalains and carotenoids. The Plant Journal, 54(4), 733-749.
