Επιστημονική ονομασία Pinus pinea L.
Ταξινόμηση Κλάση Pinatae, Τάξη Pinales, Οικογένεια Pinaceae
Κοινές ονομασίες κουκουναριά, στροφιλιά, ήμερο πεύκο, πινόλια, stone pine, umbrella pine (Αγγλικά), אֹרֶן הַצְּנוֹבָר (Ισραηλίτικα), Pin parasom, Pin pignon (Γαλλικά)
Ονομάζεται κουκουναριά λόγω των μεγάλων κουκουναριών, καθώς και των μεγάλων εδώδιμων σπερμάτων (σπόρων).
Περιγραφή
Αειθαλές μόνοικο δέντρο (βιοτική μορφή P, φανερόφυτο) που φτάνει σε ύψος τα 30 μ. Κόμη σφαιρική στην αρχή που αργότερα γίνεται ομπρελοειδής. Φλοιός γκριζοκάστανος που απολεπίζεται και αφήνει πορτοκαλόχρωμες κηλίδες. Οφθαλμοί χωρίς ρητίνη.
Βελόνες ανά δυο σε βραχυκλάδια, μήκους 10-18 εκ., δίσκαμπτες.
Κώνοι μήκους 5-12 εκ., ωοειδείς έως σφαιρικοί, χωρίς ποδίσκο, με σπέρματα επιμήκη, ωοειδή με μαύρο επίχρισμα. Σε αντίθεση με τα άλλα πεύκα έχει βαρύ σπόρο και η εξάπλωσή του γίνεται με την πτηνοπανίδα (ζωόχωρα) και όχι με τον άνεμο (ανεμόχωρα).
Οι κώνοι ωριμάζουν το τρίτο έτος μετά την επικονίαση και ανοίγουν περίπου ένα χρόνο αργότερα.
Εξάπλωση – Προστασία
Το είδος έχει καλλιεργηθεί ευρύτατα και για αυτό η φυσική του εξάπλωση δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Γενικά εξαπλώνεται σε χαμηλού υψομέτρου σε παραθαλάσσιες περιοχές στη Μεσόγειο (χωρολογία: Me, Μεσογειακό). Στην Ελλάδα απαντάται διάσπαρτα, κυρίως σε παραθαλάσσιες περιοχές (υψόμετρο μέχρι 200 μ.) και σχηματίζει τρια δάση, στη βορειοδυτική Πελοπόννησο (δάσος Στροφιλιάς), στον Σχοινιά (Αττική) και στη Σκιάθο (δάσος Στροφιλιάς).
Τα δάση που σχηματίζει το είδος εντάσσονται στον τύπο οικοτόπου της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ «Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου» με κωδικό 9540, αλλά και στον τύπο οικοτόπου «Ξυλώδεις αμμοθίνες με Pinus pinea και/ή Pinus pinaster» με κωδικό 2270.
Εξάπλωση της κουκουναριάς
Συγγενικά είδη
Συγγενικά είδη της κουκουναριάς, με κοινό χαρακτηριστικό τις τοποθετημένες ανά δυο βελόνες σε βραχυκλάδια, είναι οι Pinus nigra, Pinus sylvestris, Pinus heldreichii, Pinus halepensis και Pinus brutia.
Άρθρα – Πληροφορίες
Αθανασιάδης ΗΡ. Ν. 1986. Δασική Βοτανική Μέρος ΙΙ. Δέντρα και Θάμνοι των Δασών της Ελλάδος. Θεσσαλονίκη. Εκδ. Γιαχούδη-Γιαπούλη.
Αραμπατζής Θ. 1998. Θάμνοι και Δέντρα στην Ελλάδα. Οικολογική Κίνηση Δράμας
Dimopoulos P., Raus T., Bergmeier E., Constantinidis T., Iatrou G., Kokkini S., Strid A. & Tzanoudakis D. 2013. Vascular Plants of Greece. An annotated checklist. Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem & Hellenic Botanical Society, Berlin & Athens.
Κοράκης Γ. 2015. Δασική Βοτανική – Αυτοφυή Δέντρα και Θάμνοι της Ελλάδας. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. 620 σελ.
Strid, A. & Tan, K. (eds.) 1997. Flora Hellenica vol. 1. Patra.
Tutin, T. G., Burges, N.A. Chater, A.O. Edmonson, J.R. Heywood, V.H., Moore, D.M. Valentine, D.H. Walters, S.M. & Webb, D.A. (eds) 1993. Flora Europea I. 2nd edition. Cambridge.
Euro+Med (2006-): Euro+Med PlantBase – the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Published on the Internet http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/ [Ανάκτηση 20/8/2015].
Κείμενα
Κυριάκος Κοζώνης, Δασοπόνος
