Κείμενο: Θάλεια Σαββίδου, Απόφοιτη Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Η μάγισσα Κίρκη
Η μάγισσα Κίρκη είναι γνωστή από ην Οδύσσεια, όταν προσκάλεσε σε γεύμα τους συντρόφους του Οδυσσέα, με φαγητά στα οποία είχε ρίξει μαγικά φίλτρα και αγγίζοντας τους με το μαγικό της ραβδάκι, τους μεταμόρφωσε σε χοίρους. Η Κίρκη μεταμόρφωνε τους εχθρούς της ή όσους την πρόσβαλαν σε ζώα με τη χρήση μαγικών ποτών, καθώς γνώριζε πολλά για τα βότανα και τη φαρμακευτική τους επίδραση. Μόνο ο Ευρύλοχος, που την υποψιάσθηκε από την αρχή, γλίτωσε και ειδοποίησε τον Οδυσσέα και τους άλλους που είχαν μείνει στα πλοία τους. Ο Οδυσσέας ξεκίνησε να σώσει τα θύματα της Κίρκης. Στο δρόμο τον πρόλαβε ο Ερμής και του είπε να προμηθευτεί το βοτάνι μώλυ για να μην έχει την ίδια τύχη και έτσι έγινε. Αφού τα μαγικά της Κίρκης απέτυχαν, η μάγισσα εξεπλάγη τόσο ώστε να ερωτευθεί τον Οδυσσέα και να συμφωνήσει να ξαναδώσει στους συντρόφους του την ανθρώπινη μορφή.
Το βότανο μώλυ
Σύμφωνα με τον Όμηρο το βότανο μώλυ είναι ένα φυτό που έχει μαύρη ρίζα και λευκά, σαν γάλα, άνθη «η ρίζα μελανιά, μα κάτασπρος ο ανθός του, σαν το γάλα». Πολλοί υποστηρίζουν κατά καιρούς ότι το μώλυ ήταν ο μανδραγόρας, ο ελλέβορος ή ο απήγανος. Τα είδη αυτά όμως δεν έχουν «λευκά σαν γάλα» άνθη. Άλλοι αναφέρουν το κρεμμύδι ή ο σκόρδο (ή ίσως και κάποιο άλλο είδος του γένους Allium που ανήκουν και το κρεμμύδι και ο σκόρδο) αν και περισσότερο σε αυτή την περιγραφή ταιριάζουν είδη του γένους Ornithogallum (Ορνιθόγαλο = γάλα της όρνιθας), του Galanthus (Γάλανθος = άνθος γαλα), χωρίς όμως να αποκλείονται πολλά άλλα είδη.
Η αφιέρωση του Διοσκουρίδη στην Κίρκη
Τον 16ο αιώνα, ο βοτανικός Matthias de L’ Οbel προσπάθησε να αναγνωρίσει ένα φυτό που ο πατέρας της φαρμακευτικής, ο Διοσκορίδης, είχε αφιερώσει στη μάγισσα Κίρκη. Το είδος αναγνωρίστηκε ως Circaea (από την Κίρκη) lutetiana (αυτή που είναι από το Παρίσι), καθώς ο de L’ Οbel εκείνη την εποχή δούλευε στο Παρίσι. Το ίδιο ο είδος δεν έχει καμιά σχέση με την Κίρκη, καθώς στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο φύεται σε υγρές θέσεις μέσα σε δάση (κυρίως οξιάς), στον βορά και σίγουρα όχι σε παραθαλάσσια περιοχή, όπου και έμενε η Κίρκη. Πάντως, όπως και να έχει, η κοινή ονομασία του είδους στην Ιταλία και στη Γαλλία είναι «το βότανο της μάγισσας», «το μαγισσόχορτο».
Άρθρα – Πληροφορίες
Dimopoulos P., Raus T., Bergmeier E., Constantinidis T., Iatrou G., Kokkini S., Strid A. & Tzanoudakis D. 2013. Vascular Plants of Greece. An annotated checklist. Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem & Hellenic Botanical Society, Berlin & Athens.
Ομήρου Οδύσσεια
https://www.greekflora.gr/ [Πρόσβαση 21/1/2021]
https://www.floraitaliae.actaplantarum.org/ [Πρόσβαση 21/1/2021]
https://www.balkep.org/ [Πρόσβαση 21/1/2021]
