Τo φυτό “μη με λησμόνει”: από έναν μύθο σε σύμβολο μνήμης

Κείμενο: Στέφανος Προφήτης, Απόφοιτος Τμήματος Δασολογίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου

 

Το μη με λησμόνει

Η ονομασία «μη με λησμόνει» φαίνεται ότι αρχικά είχε δοθεί για το είδος Myosotis scorpioides. Αργότερα η ονομασία αυτή αναφέρθηκε σχεδόν για όλα τα είδη του γένους Myosotis και άλλα είδη που έχουν κοινά χαρακτηριστικά με τα Myosotis. Έτσι τουλάχιστον 100 είδη και υποείδη φυτών (από τα οποία περίπου 90 του γένους Myosotis) παγκοσμίως αποκαλούνται «μη με λησμόνει» (forget-me-not).

 

 

Τα αυτιά του ποντικού

Η ονομασία του γένους «Myosotis», προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «μυός» (του ποντικού) + «ώτα» (τα αυτιά). Αυτό πιθανότατα προέκυψε επειδή τα πέταλά του μοιάζουν με το αφτί του ποντικού. Το συγκεκριμένο είδος, το Myosotis scorpioides είναι γνωστό ως η χλόη του σκορπιού (για αυτό και scorpioides), λόγω της σπειροειδούς καμπυλότητας της ταξιανθίας του ή/και λόγω των τοξικών ιδιοτήτων του. Στη «γλώσσα» των λουλουδιών, συμβολίζει την αληθινή και αθάνατη αγάπη.

Ο θρύλος

Σύμφωνα με τον θρύλο (για τον οποίο υπάρχουν και πολλές παραλλαγές), ένα ερωτευμένο ζευγάρι περπατούσε δίπλα στον ποταμό Δούναβη. Είδαν τα όμορφα μπλε λουλούδια του φυτού σε μια νησίδα στη μέση του ποταμού. Ο άντρας μπήκε στο νερό για να πάρει τα μπλε λουλούδια για την αγάπη του. Αν και το ρεύμα ήταν ισχυρό, κατάφερε να διασχίσει το ποτάμι με ασφάλεια και να πάρει τα λουλούδια. Ωστόσο, στην επιστροφή του, παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά. Πριν εξαφανιστεί μέσα στο νερό, πέταξε το μπουκέτο του Myosotis στην αγάπη του και φώναξε «μη με λησμόνει». Η αγαπημένη του φορούσε αυτά τα λουλούδια στα μαλλιά της μέχρι τη μέρα που πέθανε και δεν τον ξέχασε ποτέ. Μάλιστα σε πολλές περιοχές θεωρείται πως αν ένα ζευγάρι στο γάμο του φοράει στέφανα φτιαγμένα από το είδος, δεν θα ξεχαστεί ποτέ ο έρωτάς του.

Στη Χριστιανική παράδοση

Σύμφωνα με τη Χριστιανική παράδοση, ο Θεός περπατούσε στον κήπο της Εδέμ, είδε ένα μπλε λουλούδι και το ρώτησε το όνομά του. Το λουλούδι ήταν ντροπαλό και ψιθύρισε ότι είχε ξεχάσει το όνομά του. Ο Θεός μετονόμασε το λουλούδι σε «μη με λησμόνει» (forget me not) ώστε να μην το ξαναξεχάσει το λουλούδι.

Ο ταξιδιώτης με τον θησαυρό

Μια άλλη ιστορία μιλάει για έναν ταξιδιώτη που είδε ένα λουλούδι που δεν έχει ξαναδεί. Όταν πήρε το λουλούδι, το βουνό που βρισκόταν άνοιξε σε ένα σπήλαιο γεμάτο θησαυρούς. Στην έκπληξή του, πέταξε το λουλούδι που του είπε «μη με λησμόνει» και το βουνό έκλεισε και ο θησαυρός χάθηκε για πάντα.

Σύμβολο μνήμης

Το μη με λησμόνει έχει χρησιμοποιηθεί κυρίως ως σύμβολο προς τιμή της μνήμης για τους νεκρούς. Πρώτη φορά εμφανίστηκε στο Grand Lodge Zur Sonne, το 1926, ως μασονικό έμβλημα στο ετήσιο συνέδριο στη Βρέμη της Γερμανίας, όπου συνεχίζουν να το χρησιμοποιούν μέχρι σήμερα φορώντας το στο πέτο. Υπήρξε σύμβολο αγώνα και αναγνώρισης μελών κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στον Καναδά, πριν γίνει η δέκατη επαρχία το 1949, η Νέα Γη (Newfoundland), που ως τότε ανήκε στη Μεγάλη Βρετανία, χρησιμοποιήθηκε το «μη με λησμόνει», ως σύμβολο προς τη μνήμη των νεκρών του πολέμου αυτού του έθνους. Αν και οι κάτοικοι της Νέας Γης έχουν υιοθετήσει πλέον την παπαρούνα της Φλάνδρας, το σύμβολο του «μη με λησμόνει» υπάρχει ακόμα.

Επιπλέον, στις Κάτω Χώρες, τον Καναδά και όχι μόνο, το «μη με λησμόνει» είναι σύμβολο του Alzheimer, ίδρυμα που υποστηρίζει τα άτομα που πάσχουν από άνοια.

Τέλος, είναι το σύμβολο της Παγκόσμιας Ημέρας των Αγνοουμένων Παιδιών, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 25 Μαΐου.

Σύμβολο της γενοκτονίας των Αρμένιων

Το είδος χρησιμοποιείται  για να συμβολίσει την 100ή επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων σε ανάμνηση των 1,5 εκατομμυρίων ανθρώπων που θανατώθηκαν από τους Τούρκους, μεταξύ του 1915 και του 1923. Λόγω του ότι ανθίζει την άνοιξη και φύεται σε όλη την Ευρώπη, έχει ταυτιστεί με την 24^η Απριλίου, όπου είναι και η επέτειος της ημέρας που άρχισε η γενοκτονία και η ονομασία του σε πολλές Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες μεταφέρει την ίδια έννοια του ‘θυμάμαι’. Η Δημοκρατία της Αρμενίας, έδωσε επίσημη εικόνα του άνθους, ως λογότυπο, για την ανάμνηση.

Στη λογοτεχνία

Στην λογοτεχνία υπάρχουν πολλές αναφορές στο είδος καθώς προσδίδει λυρισμό και εκφράζει την ανάμνηση κάποιου αγαπημένου που είναι πλέον μακριά. Ένας στίχος τραγουδιού για τον πόλεμο στον Καναδά αναφέρει:
Forget-me-not, wee flower of beauty,
Your royal symbol proudly stands,
Blue as the loyal men that wore them,
Far from their homes in Newfoundland.

 

Άρθρα – Πληροφορίες

Chisholm H. (ed.) 1911. Forget-me-not. Encyclopædia Britannica. 10 (11th ed.). Cambridge University Press.

Clive S. 2005. New flora of the British Isles. Cambridge University Press.

Lehnebach C. 2012. Lectotypification of three species of forget-me-nots (Myosotis: Boraginaceae) from Australasia. Tuhinga, 23: 17–28.

Lehnebach C. 2012. Two new species of forget-me-nots (Myosotis, Boraginaceae) from New Zealand. PhytoKeys, 16 (16): 53–64

Meudt H., Prebble J. & Lehnebach C. 2014. Native New Zealand forget-me-nots (Myosotis, Boraginaceae) comprise a Pleistocene species radiation with very low genetic divergence. Plant Systematics and Evolution, 301 (5): 1455–1471.

Sanders J. 2003. The Secrets of Wildflowers: A Delightful Feast of Little-Known Facts, Folklore, and History. Globe Pequot.

Thoreau H. D., Blake H., Emerson R. W. & Sanborn F. B. 1884. The Writings of Henry David Thoreau, 6.

Winkworth R., Grau J., Robertson A. & Lockhart P. 2002. The Origins and Evolution of the Genus Myosotis L. (Boraginaceae). Molecular Phylogenetics and Evolution, 24 (2): 180–93.

www.worldfloraonline.org [Ανάκτηση 21/1/2021]