Κείμενο: Παντελής Γούσιας, Φοιτητής Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Ο Νάρκισσος
Ο Νάρκισσος ήταν σύμφωνα με τη μυθολογία ένας πολύ όμορφος Βοιωτός νεαρός. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το μύθο του Νάρκισσου με πιο γνωστή και επικρατέστερη αυτή του ποιητή Οβίδιου. Σύμφωνα με τον Οβίδιο καρπός της ένωσης του ποταμού Κηφισού με τη Νύμφη Λειριόπη, που την αγκάλιασε μέσα στα κύματά του, ήταν ο Νάρκισσος. Μάλιστα όταν η μητέρα ρώτησε τον μάντη Τειρεσία πόσα χρόνια θα ζούσε το πανέμορφο παιδί της, εκείνος απάντησε: «όσο καιρό δε θα νογάει ποιος είναι». Οι τόποι όπου σύχναζε ο νέος ήταν στα δάση, κοντά σε πηγές, σε ανθισμένα λιβάδια, εκεί όπου συχνά κοπέλες παγιδεύονταν από άρπαγες εραστές, εκεί όπου ο Νάρκισσος παγιδεύτηκε από την ίδια του την εικόνα.
1η εκδοχή του μύθου
Ο Νάρκισσος δεν επέτρεπε σε καμία νύμφη να τον προσεγγίσει και όλες τις έδιωχνε μακριά με την άσχημη και εγωιστική συμπεριφορά του. Ανάμεσα σε αυτές τις νύμφες που ερωτεύθηκαν άκαρπα τον όμορφο νέο, ήταν και η Ηχώ. Η Ηχώ όμως, είχε τιμωρηθεί από την Αρχόντισσα του Ολύμπου, την Ήρα, γιατί με την πολυλογία της την καθυστερούσε και της αποσπούσε την προσοχή τη στιγμή που προσπαθούσε να ξετρυπώσει το Δία που έσμιγε ξανά με κάποια θνητή. Ήταν τιμωρημένη λοιπόν να μην μπορεί να μιλά παρά να επαναλαμβάνει τα τελευταία λόγια του συνομιλητή της. Έτσι έβλεπε το Νάρκισσο μα δεν μπορούσε να του μιλήσει. Τον παρακολουθούσε κρυμμένη ανάμεσα στα φυλλώματα των δένδρων να κυνηγά. Ώσπου μια μέρα, ο Νάρκισσος, αντίκρισε στα νερά μιας λίμνης το είδωλο του. Θαμπώθηκε από την ομορφιά του, παράτησε το σκοπό του και βάλθηκε να κοιτάζει συνέχεια το είδωλο του, που καθρεπτιζόταν στα στάσιμα νερά της λίμνης. Έτσι και ερωτεύτηκε τον εαυτό του. Έπεσε στο έδαφος και δε χόρταινε να βλέπει το πρόσωπο του. Προσπαθούσε πολλές φορές να αγγίξει το είδωλό του, να το φιλήσει. Μα, όλες οι προσπάθειές του, ήταν μάταιες, και όσο αναφωνούσε και αναστέναζε από τον καημό του, αλίμονο, τιμωρημένος θαρρείς από τις Νύμφες να παιδευτεί σε έρωτα δίχως ανταπόκριση, η Ηχώ, επαναλάμβανε: “Αλίμονο”. Μα, μαράζωνε αντικρίζοντας στο είδωλο του, στάσιμος σαν τα νερά της λίμνης, δίχως να νοιάζεται πια για τροφή ώσπου βλέποντας το είδωλο του να ασχημαίνει, και το σώμα του να χάνει το σφρίγος και τους χυμούς του φώναξε: “Είναι κανείς εδώ;” και τότε η Ηχώ, ανταπάντησε καταδικασμένη να επαναλαμβάνει συνεχώς μα μονάχα την τελευταία λέξη του συνομιλητή της: “Εδώ, εδώ, εδώ”. Και ο δύστυχος Νάρκισσος, έχοντας το μυαλό του ναρκωθεί από τον έρωτα προς το είδωλο του και τη στασιμότητα, νόμισε πως ήταν το είδωλο που απάντησε πίσω από τον υδάτινο καθρέπτη και βούτηξε στα νερά για να σμίξει με τον έρωτά του. Στη θέση όπου καθόταν για να αντικρίζει το είδωλό του στην όχθη της λίμνης, οι Θεοί για να λησμονηθεί ο Μύθος του, έκαναν να φυτρώσει ένα λουλούδι που φέρει το όνομά του.
2η εκδοχή του μύθου που αποτελεί παραλλαγή της 1ης εκδοχής
Θνητές κόρες και Νύμφες αλλά και νέοι ερωτεύτηκαν το Νάρκισσο όμως εκείνος απείχε από κάθε ερωτική σχέση. Η απελπισία της Νύμφης Ηχώς, που είχε ερωτευτεί τρελά το Νάρκισσο, την έκανε να αποτραβηχτεί από τη ζωή και να εγκαταλείψει τον εαυτό της· αδυνάτισε τόσο που έμεινε μόνο η φωνή της, γοερή εξαιτίας του αναπόδοτου και ματαιωμένου έρωτα. Εκδίκηση για την Ηχώ αλλά και με αφορμή την Ηχώ ζήτησαν οι νέες που είχαν επίσης περιφρονηθεί από το Νάρκισσο. Η Νέμεση ανέλαβε τη δικαίωση. Μια καλοκαιρινή μέρα, μετά από κυνήγι, τον οδήγησε σε πηγή να ξεδιψάσει. Εκεί, σκύβοντας να πιει νερό, είδε το πρόσωπό του και το ερωτεύτηκε. Και αυτό συνέχισε να κάνει από τότε, αρνούμενος να δει οτιδήποτε άλλο από τον κόσμο και στον κόσμο. Μέχρι που πέθανε. Αλλά και τότε έψαχνε τα χαρακτηριστικά του στα νερά της Στύγας.
3η εκδοχή του μύθου
Σύμφωνα με τον Παυσανία ο Νάρκισσος είχε μια δίδυμη αδελφή, την Ηχώ, που είχε πεθάνει πρόωρα, και την οποία ο Νάρκισσος αγαπούσε υπερβολικά, ερωτικά. Ο νέος έβρισκε παρηγοριά στα ήσυχα νερά του Δονακώνα, όπου το είδωλό του, του θύμιζε έντονα την αδελφή του. Ο τόπος, που αναφέρει ο Παυσανίας ως Δονακών («με καλάμια»), τοποθετείται νοτιοδυτικά των Θεσπιών, δίπλα σε χείμαρρο. Ο αυτοκράτορας Αδριανός ονομάζει την περιοχή αυτού του «Θέσπιου Έρωτα» ως Ναρκίσσου κῆπον ἀνθόεντα («λουλουδιασμένο κήπο του Νάρκισσου»).
Narcissus poeticus
4η εκδοχή του μύθου
Η βοιωτική εκδοχή του μύθου τοποθετεί την εξέλιξη της ιστορίας στις Θεσπιές, όχι μακριά από τον Ελικώνα και βάζει στη θέση των ερωτευμένων κοριτσιών και της Ηχώς έναν ερωτευμένο νέο, τον Αμεινία, που και αυτός βίωσε τη ματαίωση από το Νἀρκισσο, μέχρι του σημείου να δεχτεί ως «δώρο» από εκείνον ένα ξίφος, δηλωτικό της υποβόσκουσας πρότασής του να αυτοκτονήσει. Ο νέος το έπραξε, και μάλιστα μπροστά στην πόρτα του Νάρκισσου, ζητώντας όμως από τους θεούς να τιμωρήσουν το σκληρό Νάρκισσο. Οι θεοί τον οδήγησαν σε πηγή, όπου είδε το είδωλό του και το ερωτεύτηκε, μη μπορώντας όμως να το αποκτήσει ο αυτοαναφορικός Νάρκισσος αυτοκτόνησε. Στο μέρος της αυτοκτονίας του, εκεί που το χόρτο ποτίστηκε με το αίμα του, φύτρωσε το νέο λουλούδι, ο νάρκισσος και οι Θεσπιείς καθιέρωσαν λατρεία στον Έρωτα.
5η εκδοχή του μύθου
Ο Νάρκισσος, λέει, καταγόταν από την Ερέτρια. Τον σκότωσε ο Έποπας ή Εύπος και από το αίμα του γεννήθηκε το ομώνυμο λουλούδι.
Σε όλες τις εκδοχές, στη θέση που πέθανε ο Νάρκισσος μετά από λίγο φύτρωσε το ομώνυμο είδος (Narcissus) ως σύμβολο της φθοράς και των χθόνιων θεοτήτων.
Άρθρα – Πληροφορίες
Gantz T. 1993. Early Greek Myth. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Graves R. 1968. The Greek Myths. London: Cassell.
Kerenyi K. 1959. The Heroes of the Greeks. New York/London: Thames and Hudson.
Στρατίκης Π. 1991. Οι μύθοι των λουλουδιών. Στρατίκης, Αθήνα.
