Κείμενο: Αθανασία Φιλιππίδου, Φοιτήτρια Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Ο «έρωτας» του Θεού Διόνυσου
Στην Ελληνική μυθολογία η καρυδιά εμφανίζεται στο μύθο της Καρύας, κόρης του βασιλιά Δίου της Λακωνίας (αλλού εμφανίζεται ως πρωθιέρεια στο ναό της Αρτέμιδος), την οποία αγάπησε ο θεός Διόνυσος. Όταν η Καρύα πέθανε ο Διόνυσος τη μεταμόρφωσε σε δέντρο, στην καρυδιά. Η θεά Άρτεμις μετέφερε την είδηση του θανάτου της, στον πατέρα της και τον πρόσταξε να χτίσει ναό στη μνήμη της. Οι κολώνες του ναού κατασκευάστηκαν από ξύλο καρυδιάς και είχαν την μορφή της Κάρυας, της γνωστής καρυάτιδας ή νύμφης του δέντρου της καρυδιάς. Έτσι η καρυδιά έδωσε την ιδέα για τη δημιουργία της φημισμένης αρχιτεκτονικής φόρμας των καρυάτιδων, όπως διασώθηκαν στο Ερεχθείο και στην Ακρόπολη των Αθηνών. Πρόδρομοι, βέβαια, των καρυάτιδων του Ερεχθείου θεωρούνται οι καρυάτιδες του θησαυρού των Σιφνίων στους Δελφούς (525 π.Χ.), οι οποίες μαζί με τις καρυάτιδες της Ιωνίας αναβιώνουν την πανάρχαιη αντίληψη της θεότητας σε μορφή κίονα, συγκερασμένη με την ανθρώπινη μορφή, που κατέκτησαν με τη χάρη τους την κυρίως Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 6ου π.Χ. αιώνα.
Το σύμβολο γονιμότητας
Η καρυδιά (και τα καρύδια), στην ελληνική μυθολογία, ήταν σύμβολο γονιμότητας. Μέχρι σήμερα δε, τη μέρα της Πεντηκοστής σε πολλά μέρη της Ελλάδας πηγαίνουν στην εκκλησία με ένα κλαδί καρυδιάς και στην επιστροφή για το σπίτι το τοποθετούν, οι ανύπαντρες κοπέλες, ανάμεσα στα ‘’προικιά’’ τους. Οι Ρωμαίοι όμως πίστευαν ότι το δέντρο της καρυδιάς προκαλούσε συμφορές και καταστροφές όπου εμφανιζόταν, το θεωρούσαν δηλητηριώδες και παλαιότερα το αφιέρωναν σε μια θεότητα του θανάτου (Kar ή Ker). Κατά τον μεσαίωνα κατέληξε να θεωρείται το δέντρο των μαγισσών. Μέχρι σήμερα, όμως, σε μερικές περιοχές της Ιταλίας συνηθίζεται όταν γεννιέται ένα κορίτσι να φυτεύουν οι γονείς του καρυδιές, για να το προικίσουν όταν φτάσει σε ηλικία γάμου – όπως συνέβαινε μέχρι πρόσφατα και σε αρκετά ελληνικά νησιά, όπου συνήθιζαν να φυτεύουν κυπαρίσσια κατά τη γέννηση των παιδιών.
Η καρυδιά (photo by https://plantsam.com/)
Ζωντανές δοξασίες για την καρυδιά
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας (Ήπειρο, Θεσσαλία, Κρήτη, κ.ά.) υποστηρίζουν ότι αν η καρυδιά (Juglans regia) υλοτομηθεί στο άδειασμα («λίγωση») του φεγγαριού, τότε το ξύλο της κατεργάζεται καλά, δεν προσβάλλεται από έντομα και καίγεται πολύ καλά. Αντίθετα, αν υλοτομηθεί στο γέμισμα του φεγγαριού, το ξύλο της προσβάλεται από έντομα γρήγορα, δεν καίγεται εύκολα και κατεργάζεται πολύ δύσκολα. Επίσης, σε πολλά μέρη της Ελλάδας υποστηρίζεται ότι η καρυδιά έχει την ιδιότητα να αναπαριστά στο ξύλο της (να ζωγραφίζει) το περιβάλλον της. Πιο συγκεκριμένα, η καρυδιά αποτυπώνει στο ξύλο της μια στιγμή της ζωής της (π.χ. με τη βοήθεια μιας αστραπής) και ό,τι «βλέπει» τη στιγμή εκείνη, το ζωγραφίζει στο ξύλο της. Ανάλογες δοξασίες απαντώνται στη λαογραφία και άλλων χωρών της Ευρώπης. Από την άλλη η καρυδιά θεωρείται “κακοίσκιωτο” δέντρο, πολύ επικίνδυνο. Αν κάποιος κοιμηθεί κάτω από σκιά καρυδιάς, μπορεί να τον «πλακώσει» ο ίσκιος και να πάθει “κακό”. Υπήρχε, επίσης, η δοξασία ότι όποιος φυτέψει στοιχειωμένο δέντρο θα πεθάνει. Πολλά δέντρα ‘’θεριακωμένα’’ και μοναχικά είναι στοιχειωμένα, γι’αυτό κανείς δεν τολμούσε να τα πειράξει. Οι στοιχειωμένες καρυδιές μεγαλώνουν και δυναμώνουν πολύ γρήγορα σε σχέση με τις άλλες καρυδιές. Ο θρύλος λέει ότι όποιος φυτέψει τέτοιο μεγάλο δέντρο θα πεθάνει, γιατί θα τον πνίξει το στοιχειό. Και όλα αυτά γιατί τη βαραίνει η κατάρα από τότε που ο Ιούδας, αφού πρόδωσε το Χριστό μετανοιωμένος πήγε και κρεμάστηκε σε μια καρυδιά.
Ξεκούραση των αλόγων
Λόγω του πυκνού φυλλώματός της βέβαια, η σκιά της καρυδιάς θεωρείται ‘’βαρειά’’. Λόγω των εντομοαπωθητικών όμως ιδιοτήτων του φυλλώματός της η σκιά της καρυδιάς θεωρούνταν ιδανική θέση για την ξεκούραση των αλόγων. Έτσι όταν οι μεταφορές στην Ευρώπη γινόταν με άμαξες πολλές καρυδιές φυτεύονταν γι’αυτό το σκοπό σε δρόμους και σταυροδρόμια.
Άρθρα – Πληροφορίες
Βασιλείου Β. & Αϊδινίδης Ε. 2004. Το ξύλο της καρυδιάς και η τεχνολογία αξιοποίησής του. Εκδόσεις Χριστοδουλίδης, Θεσσαλονίκη.
