Κείμενο: Αιμιλία Λεμπέση, MSc Δασολογίας, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
O δρόμος του μεταξιού
Ο όρος «Δρόμος του Μεταξιού» επινοήθηκε το 1877 από τον Γερμανό εξερευνητή βαρώνο Φέρντιναντ φον Ριχτχόφεν (που πήρε το όνομα ενός χαρακτηριστικού προϊόντος που εξαγόταν από την Ανατολή στη Δύση). Εκτός από το μετάξι πολλά άλλα προϊόντα διακινήθηκαν κατά μήκος αυτών των μονοπατιών, που σταδιακά διαμόρφωσαν τόσο το τοπίο όσο και τη βλάστηση. Είναι γνωστό άλλωστε τη σημαντική επίδραση της κτηνοτροφίας και κυρίως της νομαδικής κτηνοτροφίας στις Ελληνικές παραδόσεις, αλλά και στη βλάστηση και τους τύπους βλάστησης κυρίως των ορεινών περιοχών. Σύμφωνα με μια νέα επιστημονική έρευνα ο Δρόμος του Μεταξιού – που στην πραγματικότητα ήταν πολλοί δρόμοι και όχι ένας μόνο – διαμορφώθηκε με το πέρασμα του χρόνου από τις νομαδικές μετακινήσεις των κτηνοτρόφων και των κοπαδιών τους, που ξεκίνησαν πριν από σχεδόν 5.000 χρόνια.
Οι «κατσικόδρομοι»
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή ανθρωπολογίας Μάικλ Φρακέτι του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον του Σεντ Λούις-Μισούρι, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», μελέτησαν τις κινήσεις των αρχαίων ορεσίβιων νομάδων και συμπέραναν ότι τα αρχέγονα μονοπάτια των βοσκών αποτέλεσαν τον «μπούσουλα» πάνω στον οποίο αναπτύχθηκαν οι κατοπινοί μεγαλύτεροι και πολύ πιο πολυσύχναστοι εμπορικοί δρόμοι. Ουσιαστικά από ένα αρχαίο δίκτυο κατσικόδρομων που διέσχιζε αρχικά τα υψίπεδα της Κεντρικής Ασίας, προέκυψε σιγά-σιγά ένα τεράστιο δίκτυο εμπορικών δρόμων που εκτεινόταν από την Κίνα έως την Ανατολική Μεσόγειο και ακόμη πιο πέρα, έχοντας διασχίσει ένα δύσβατο ορεινό και έρημο τοπίο σε πολλά σημεία. Το πολύπλοκο αυτό δίκτυο μονοπατιών δημιουργήθηκε μέσα από τις μαζικές περιοδικές εποχικές μετακινήσεις ανθρώπων και ζώων σε αναζήτηση ηπιότερου κλίματος και βοσκής, δημιουργήθηκε ένα πολύπλοκο δίκτυο μονοπατιών μέσω των βουνών. Αργότερα, εμποροι, στρατιώτες, μοναχοί και προσκυνητές ακολούθησαν στα βήματα των πρώτων νομάδων, πάνω σε ένα κεντρικό άξονα που διέτρεχε απομονωμένες οροσειρές όπως το Ινδοκούς στο βόρειο Αφγανιστάν, το Παμίρ στο Τατζικιστάν, το Ντζουνγκάρ στο Καζακστάν, το Τιάν Σαν στο Κιργιστάν και τα όρη Αλτάι στο Καζακστάν, τη Ρωσία και τη Μογγολία.
Ο χάρτης που δημιουργήθηκε με συνδυασμό δορυφορικών, γεωγραφικών και αρχαιολογικών δεδομένων (photo by M. Frachetti)
Οι έρευνες
Έως σήμερα ελάχιστα πράγματα ήσαν γνωστά για το πώς ακριβώς σχηματίσθηκαν οι λεγόμενοι δρόμοι του μεταξιού ή τους παράγοντες που επηρέασαν τη γεωγραφία του οδικού δικτύου. Στο παρελθόν είχε καταβληθεί προσπάθεια να μελετηθούν με αφετηρία τους γνωστούς ενδιάμεσους σταθμούς πάνω στις κυριότερες διαδρομές, αυτή τη φορά οι ερευνητές εστίασαν στο πιο δύσκολο και άγνωστο τμήμα των οδικών δικτύων, ανάμεσα στους σταθμούς. Είναι η πρώτη μελέτη που συνδυάζει δορυφορικά, γεωγραφικά και αρχαιολογικά δεδομένα, επιχειρώντας να «μοντελοποιήσει» επιστημονικά στην πορεία του χρόνου την εξέλιξη των δρόμων αυτών. Δρόμοι που έμελλε να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνία, οικονομία και οικολογία της Ευρασίας και τους οποίους, μεταξύ άλλων, χρησιμοποίησε ο Μάρκο Πόλο. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ειδικούς αλγόριθμους υδρολογικής ροής, τους οποίους προσάρμοσαν κατάλληλα, προκειμένου να προσομοιώσουν σε υπολογιστές τις κινήσεις των νομάδων και να δημιουργήσουν έτσι ένα πιο λεπτομερή χάρτη του δικτύου των Δρόμων του Μεταξιού. Περίπου το 75% των αρχαίων σταθμών στο Δρόμο του Μεταξιού εκτιμάται ότι βρίσκονταν κατά μήκος των μετακινήσεων των νομάδων.
Άρθρα – Πληροφορίες
Frachetti M.D., Smith C.E., Traub C.M. & Williams T. 2017. Nomadic ecology shaped the highland geography of Asia’s Silk Roads. Nature 543: 193-198.
http://www.tovima.gr/ [Ανάκτηση 13/3/2017]
