Η κατά πάχος αύξηση του κορμού
Πολλά από τα φυτά είναι πολυετή και ο νεαρός βλαστός τους σύντομα αλλάζει όψη. Ενώ αρχικά ήταν τρυφερός και πράσινος, καθώς ο χρόνος περνάει, ο βλαστός αποκτά μεγαλύτερη διάμετρο, γίνεται σκληρός και χάνει προοδευτικά το πράσινο χρώμα του. Η σταδιακή αυτή μετατροπή του νεαρού βλαστού σε κορμό δέντρου, που κάθε χρόνο γίνεται φαρδύτερος και σκληρότερος, οφείλεται στη δραστηριότητα δύο δευτερογενών μεριστωμάτων: του αγωγού καμβίου και του φελλογόνιου καμβίου.
Φελλογόνο κάμβιο
Καθώς, λόγο της λειτουργίας του αγωγού καμβίου, η διάμετρος του βλαστού αυξάνει, η επιδερμίδα, που δεν έχει μεριστωματική δυνατότητα, δέχεται μεγάλες τάσεις και οδηγείται σε διάρρηξη. Αυτό είναι μια δυσάρεστη για το φυτό κατάσταση αφού όχι μόνο οδηγεί σε απώλειες νερού αλλά επιτρέπει και την είσοδο μικροοργανισμών κάποιοι απότους οποίους μπορεί να είναι και παθογόνοι. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται με τη δημιουργία ενός νέου καμβίου, του φελλογόνιου καμβίου, η δραστηριότητα του οποίου οδηγεί στο σχηματισμό ενός νέου προστατευτικού στρώματος γύρω από τον κορμό του δέντρου, του περιδέρματος.
Περίδερμα
Η δράση του φελλογονίου καμβίου, που διαιρείται περικλινώς δίνει δύο στρώματα εκατέρωθεν αυτού. Ένα εξωτερικά που ονομάζεται φελλός και ένα εσωτερικά που ονομάζεται φελλόδερμα. Το ιστολογικό σύμπλεγμα φελλός + φελλογόνιο + φελλόδερμα αποτελεί το περίδερμα. Τα κύτταρα του φελλού είναι συνήθως περισσότερα από αυτά του φελλοδέρματος. Είναι πεπλατυσμένα, διαταγμένα σε σχεδόν κανονικές, αλλεπάλληλες στιβάδες και στο στάδιο της πλήρους διαφοροποίησής τους χάνουν τον πρωτοπλάστη τους. Στα τοιχώματά τους υπάρχουν εναλλάξ αποθέσεις στρωμάτων κηρών και σουβερίνης. Οι λιπόφιλες αυτές ενώσεις καθιστούν τον φελλό αδιάβροχο.
Φακίδια
Ένα από τα προβλήματα που δημιουργούνται στον βλαστό από την παρουσία του φελλού γύρω απ’ αυτόν, είναι και η αδυναμία ανταλλαγής αερίων όπως αυτή γινόταν με την παρουσία των στομάτων στην επιδερμίδα. Το πρόβλημα αυτό ξεπερνιέται με την παρουσία των φακιδίων. Καθώς το φελλογόνιο διαιρείται και παράγει φελλό και φελλόδερμα, σε κάποια σημεία του κάνει κάτι διαφορετικό. Προς την έξω πλευρά παράγει πολυάριθμα, μικρά κύτταρα με αποφελλωμένα ή όχι τοιχώματα, που συνδέονται χαλαρά μεταξύ τους και, γι’ αυτό το λόγο, εύκολα διασκορπίζονται. Στην περιοχή εκείνη δημιουργείται ένα φακίδιο. Δηλαδή, ένα μικρό άνοιγμα στο φελλό που επιτρέπει την ανταλλαγή των αερίων. Τα φακίδια είναι πολυάριθμα και καθώς το ρυτίδωμα αυξάνει σε πάχος αυτά δέχονται πιέσεις και σκίζονται. Δημιουργούν έτσι σχισμές κατά μήκος του φλοιού του δέντρου. Οι σχισμές αυτές σχηματίζουν κανάλια και τα κανάλια αυτά ένα πλέγμα χώρων μέσα στους οποίους γίνεται η διακίνηση των αερίων.
Άρθρα – Πληροφορίες
Καράταγλης Στ. Σ. & Κωνσταντίνου Μ.Κ. 2002. Βοτανική, Μορφολογία-Ανατομία. Εκδόσεις Χάρις. Θεσσαλονίκη.
Τσέκος Ι. & Κουκολή Ε. 1986. Βοτανική (Μορφολογία, Φυσιολογία). Εκδοτικός Οίκος Αφων Κυριακίδη. Θεσσαλονίκη.
Χριστοδουλάκης Ν.Σ. 2011. Ανατομία Φυτών «τα φυτά ένδοθεν». Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ.
Κείμενο
Αιμιλία Λεμπέση, MSc Δασολογίας, Δασοπόνος
