Κείμενο: Στέφανος Προφήτης, Απόφοιτος Τμήματος Δασολογίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Η ανθοφορια
Τα άνθη των φυτών συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα το είδος. Υπάρχουν περιπτώσεις, όπως το ηλιοτρόπιο που το άνθος ανοίγει με την ανατολή του ηλίου και ακολουθεί την πορεία του καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, έως τη δύση, όπου το άνθος κλείνει. Όμως και η εποχή ανθοφορίας είναι διαφορετική από είδος σε είδος, που επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες.
Το παρτέρι του Λινναίου
Ο Κάρολος Λινναίος, τον 18ο αιώνα παρατήρησε ότι κάθε είδος έχει διαφορετικό βιολογικό ρυθμό, καθώς τα άνθη τους ανοίγουν και κλείνουν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Με βάση αυτήν τη γνώση, το 1745 φύτεψε το πρώτο είδος του «ανθοφόρου ρολογιού» στο Βοτανικό Κήπο της Ουψάλας στη Σουηδία. Δημιούργησε ένα κυκλικό παρτέρι χωρισμένο σε 12 τομείς. Κάθε τομέας του ρολογιού αντιπροσώπευε ακριβώς μια ώρα της ημέρας και ήταν φυτεμένος με φυτά που άνοιγαν ή έκλειναν τα άνθη τους, σε μια στιγμή που ανταποκρινόταν ακριβώς στην κάθε ώρα της ημέρας. Σε αυτού του είδους τα ρολόγια υπάρχει απόκλιση ±5 λεπτών, ενώ ανάλογα με τα είδη και την προσαρμογή τους στο εκάστοτε κλίμα, μπορεί η απόκλιση να είναι μεγαλύτερη. Ένα παράδειγμα με είδη που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε «ανθοφόρο ρολόι» είναι τα εξής:
Χρόνος ανοίγματος ανθέων
5:00 πμ: Παπαρούνα
6:00 πμ: Περικοκλάδες
7:00 πμ: Τουσιλάγκο (χαμαιλεύκη)
8:00 πμ: Πρίμουλα
9:00 πμ: Μαργαρίτα
10:00 πμ: Οξαλίδα
11:00 πμ: Γαϊδουράγκαθο
12:00 πμ: Μεσηβριάνθεμο
4:00 μμ: Το θαύμα του Περού
8:00 μμ: Νυχτολούλουδο
Χρόνος κλεισίματος ανθέων
2:00 μμ: Ραδίκι
3:00 μμ: Κολοκύθι
4:00 μμ: Τουσιλάγκο (χαμαιλεύκη)
4:00 μμ: Οξαλίδα
5:00 μμ: Νούφαρο
6:00 μμ: Παπαρούνα
9:00 μμ: Πρίμουλα
Η σημασία για τα έντομα
Η αρμονία της άνθισης σε διαφορετικούς χρόνους επιτελεί σημαντικό ρόλο στη φύση, προμηθεύοντας τα έντομα με νέκταρ και γύρη καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Πλεονέκτημα της διαφοροποίησης είναι ότι τα έντομα γνωρίζουν ακριβώς ποια φυτά είναι ανθισμένα κάθε στιγμή και έτσι δεν καταναλώνουν πολύ ενέργεια για την εύρεση τροφής ενώ δεν υπάρχει και έντονος διαειδικός ανταγωνισμός μεταξύ των εντόμων για την τροφή αλλά και των φυτών για την προσέλκυση των εντόμων για την επιτυχή επικονίαση.
Το νυχτολούλουδο
Ένα παράδειγμα της εξέλιξης των φυτών για να προσαρμόσουν διαφορετικό βιολογικό ρυθμό είναι το νυχτολούλουδο, που αναπαράγεται με τη βοήθεια των σκώρων. Οι σκώροι ξεκινούν το ταξίδι τους αργά το βράδυ, όταν οι εχθροί τους έχουν αποκοιμηθεί. Για να επικονιαστεί λοιπόν το νυχτολούλουδο, έχει προσαρμόσει το χρόνο άνθισης του στο σκώρο και ανοίγει τα άνθη του αργά το απόγευμα.
Άρθρα – Πληροφορίες
Zivkovic B. 2007. Carolus Linnaeus’s Floral Clocks. Scientific American [Ανάκτηση 13/3/2021]
https://www.linnean.org/ [Ανάκτηση 13/3/2021]
https://www.amusingplanet.com/ [Ανάκτηση 13/3/2021]