Χρήσεις στην αρχαιότητα και στον μεσαίωνα
Η δρακοντιά (Dracunculus vulgaris), όπως και όλα τα Αροειδή (είδη της οικογένειας Araceae), ήταν γνωστά στους γιατρούς της αρχαιότητας. Την αναφέρει ο Θεόφραστος στην «Ιστορία των Φυτών» και ο Γαληνός στο βιβλίο του «Περί τροφών». Την αναφέρουν επίσης σε κείμενά τους ο Ιπποκράτης, ο Αέτιος και ο Γαληνός. Οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί το συνιστούσαν επίσης κατά του ασκίτου (ασθένεια στην κάτω χώρα της κοιλίας) αλλά και ως ψυχοφάρμακο, κατά της υποχονδριακής μελαγχολίας. Ο μεγαλύτερος φαρμακοποιός της αρχαιότητας, ο Διοσκουρίδης (1ος αιώνας μ.Χ.), συνιστούσε το είδος για διάφορες παθήσεις στο βιβλίο του «Περί ύλης ιατρικής». Ο Διοσκουρίδης προτιμούσε το «άρον το δρακόντιον» και συνιστούσε τη ρίζα του (που είχε συλλεχθεί σε τέλεια ωρίμανση, είχε αποξηρανθεί σε ίσκιο και είχε ψιλοκοπεί με κοπάνισμα) εις τους «ορθίους δυσπνοούντας» (ασθματικούς). Συνιστούσε επίσης τη χρήση του κατά των σπασμών, το βήχα και του κατάρρου. Συνιστούσε επίσης τη σκόνη της ρίζας διαλυμένη σε νερό ως αφροδισιακό και ζυμωμένη με μέλι σαν καθαριστική των κακοηθών και φαγαινεδικών (διαβρωτικών) ελκών. Πρότεινε επίσης τη χρήση της ρίζας ανακατεμένη με «λευκή άμπελο» (το μίγμα είναι το επονομαζόμενο «κουρμπένι») εναντίον του πολύποδα και των καρκινωμάτων, καθώς και για τα δαγκώματα της οχιάς. Η θεραπευτική αξία του είδους συνέχισε να βρίσκεται υψηλά στην εκτίμηση των θεραπευτών μέχρι τον 18ο αιώνα και αναφέρεται σε όλες τις Φαρμακολογίες και τα Χορτολόγια. Οι γυναίκες των χωριών της βόρεια Ιταλίας και Γαλλίας μάζευαν τις ρίζες και τους μίσχους όταν βρισκόταν ακόμη σε άνθηση και τα έκοβαν σε μικρά κομμάτια. Τα μούσκευαν μέσα σε νερό για τρεις εβδομάδες και στη συνέχεια τα πολτοποιούσαν. Ο πολτός χρησιμοποιούνταν αντί για σαπούνι στη λεύκανση των ασπρόρουχων. Οι γυναίκες ακόμη από τον 17ο αιώνα παρασκεύαζαν από τις ρίζες της δρακοντιάς ένα απόσταγμα που χρησιμοποιούσαν σαν καλλυντικό του προσώπου και σαν ανανεωτικό του γερασμένου δέρματος.
Χρήσεις σήμερα
Φαρμακευτική αξία έχει η ρίζα και τα φύλλα του είδους. Τα φύλλα συλλέγονται πολύ πριν το φυτό καρποφορήσει (Αύγουστο και Σεπτέμβριο). Τα ριζώματα συλλέγονται την άνοιξη ή το φθινόπωρο και χρησιμοποιούνται άμεσα ή το πολύ ένα χρόνο μετά τη συλλογή τους. Η δρακοντιά αμέσως μετά τη συλλογή της είναι δηκτική και καυστική (ρίζα και φύλλα). Η ρίζα περιέχει νερό, λευκωματίνη, φυτικό οξύ, λιπαρό έλαιο 0.6%, σακχαρώδες εκχύλισμα 4,4%, γόμμα 5,6%, γλισχραματώδη ουσία 18%, άμυλο σε υγρή κατάσταση 71,4%. Παλιές ρίζες δεν είναι δραστικές. Ολόκληρο το φυτό παράγει ένα αιθέριο έλαιο που περιέχει μία δριμεία ουσία, την αροΐνη η οποία είναι χημικώς ασταθής και δηλητηριώδης. Το δηλητήριο όμως αυτό καταστρέφεται με το βρασμό. Η περιεκτικότητα σε άμυλο της ρίζας είναι τόσο μεγάλη που αν καβουρδιστεί κατ’ επανάληψη ώστε να χάσει το μεγαλύτερο μέρος από την καυστικότητα της, δίνει άμυλο υψηλής θρεπτικής αξίας και ιδιαιτέρως λευκό. Για αυτό ενδείκνυται για την παραγωγή ψωμιού και έχει όντως χρησιμοποιηθεί σε περιόδους λιμού. Στις Βαλεαρίδες νήσους, ακόμη και σήμερα, φτιάχνουν ψωμί από τη ρίζα της δρακοντιάς ανακατωμένη με ρίζα ασφόδελου. Η δρακοντιά δρα ως αντιρρευματικό, αποχρεμπτικό και καθαρτικό. Η ρίζα και τα φύλλα του είναι στυπτικά. Η ρίζα σε μορφή σκόνης σε συνδυασμό με ρίγανη ή φασκόμηλο είναι αποτελεσματική σε προβλήματα αρθρίτιδας και χρησιμοποιείται για την αϋπνία, τον βήχα και ως καθαρτικό. Χρησιμοποιείται επίσης στην ομοιοπαθητική. Το βάμμα της κονδυλώδους ρίζας του συνίσταται στις περιπτώσεις κατάρρου των αναπνευστικών οδών, κοκίτη και βρογχίτιδα. Το συνιστούν επίσης και σε περιπτώσεις γαστρίτιδας, αιμορραγιών και ερυθημάτων.
Καλλιέργεια
Βορειοευρωπαίοι καλλιεργητές αναφέρουν ότι αναπαράγονται εύκολα (με σπόρους απευθείας από το φυτό ή με κατάτμηση βολβών) και χωρίς ιδιαίτερη προσοχή. Στη φύση, οι σπόροι μετακινούνται περιφερειακά του φυτού με τη βοήθεια σκαθαριών και μυρμηγκιών, οπότε το είδος καταλαμβάνει όλες τις θέσεις σε μια περιοχή που είναι κατάλληλες για την ανάπτυξή του. Σε κάθε περίπτωση, τα καλλιεργούμενα φυτά χρειάζονται έμμεσο φως και προτιμούν την άφθονη σκιά. Αν και έχουν μεγάλες απαιτήσεις σε υγρασία, χρειάζονται εδάφη που είναι καλά αποστραγγιζόμενα.
Άρθρα – Πληροφορίες
Μπάουμαν Ε. 1993. Η Ελληνική Χλωρίδα στο Μύθο, στην Τέχνη, στη Λογοτεχνία. Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης. Αθήνα.
http://www.flowersofchania.com [Ανάκτηση 11/5/2017]
http://www.herb.gr [Ανάκτηση 11/5/2017]
www.lefkada.at [Ανάκτηση 11/5/2017]
http://back-to-nature.gr [Ανάκτηση 11/5/2017]
http://framewalk.blogspot.gr [Ανάκτηση 11/5/2017]
http://aksioperierga.blogspot.gr [Ανάκτηση 11/5/2017]
http://www.paghat.com [Ανάκτηση 11/5/2017]
Κείμενο
Πέρη Κουράκλη, Δρ Δασολογίας, Δασολόγος