Κείμενο: Θοδωρής Νότης, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Το είδος
Η καυκαλήθρα (Tordylium apulum) είναι πολύ κοινό είδος και συναντάται σε λιβάδια αλλά, κυρίως, σε καλλιεργημένα χωράφια της πεδινής και ημιορεινής ζώνης, σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Είναι η «καυκαλίς» που αναφέρουν ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδης και ο Ησύχιος. Εκτός από το κοινό όνομα «καυκαλήθρα», αποκαλείται στην Αμοργό «καυκαλίδα», στη Σαντορίνη «αγριοκουτσουνάδα», στην Κάσο «μοσχαπιδιά» και σε άλλες περιοχές «μοσχολάχανο».
Η κατανάλωσή της
Η καυκαλήθρα είναι έτοιμη για κατανάλωση από το Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο. Χρησιμοποιείται περισσότερο (οι βλαστοί και τα φύλλα) στην παρασκευή χορτοπιτών, αλλά τρώγεται και μόνο του ή βρασμένο μαζί με άλλα άγρια χόρτα όπως σκατζίκια, αλευρίδες, ζοχούς. Είναι γλυκό στη γεύση και συνδυάζεται με άλλα «χόρτα» εποχής. Έχει πολύ έντονη οσμή, αλλά όταν μαγειρευτεί χάνει το άρωμά του. Χρησιμοποιείται επίσης ως καρύκευμα σε μαγειρευτά και σε σαλάτες.
Ταξιανθίες καυκαλήθρας (photo by www.meditflora.com)
Οι ιδιότητές της
Η καυκαλήθρα έχει διουρητικές και ορεκτικές ιδιότητες και αναζωογονεί το νευρικό σύστημα. Επίσης από έρευνες που έχουν γίνει τα αιθέρια έλαιά της βρέθηκαν κατάλληλα για τη χρήση στη θεραπεία του καρκίνου (κυρίως του νεφρού). Στη λαϊκή ιατρική συνιστάται ως αποχρεμπτικό και αντικαταρροϊκό, αλλά και για την πρόληψη της τριχόπτωσης, της εμμηνόρροιας και διαφόρων ασθενειών του νευρικού συστήματος. Δεν έχει αναφερθεί καμία τοξική εκδήλωση ή άλλη ανεπιθύμητη ενέργεια.
Καρποί καυκαλήθρας (photo by www.meditflora.com)
Άρθρα – Πληροφορίες
Αβραμάκης Μ. & Βραχνάκης Θ. 2004. Σημειώσεις εργαστηρίου Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών. Εκδόσεις Τ.Ε.Ι. Ηρακλείου.
Αλιμπέρτης Α. 2006. Θεραπευτικά, Αρωματικά και Εδώδιμα Φυτά της Κρήτης, Εκδόσεις ΜYSTIS, Ηράκλειο.
Γεωργίου Γ. 2005. Η καλλιέργεια φρέσκων αρωματικών φυτών. Λευκωσία, Κύπρος.
Kofinas C., Chinou I., Loukis A., Harvala C., Roussakis C., Maillard M. & Hostettmann K. 1998. Cytotoxic coumarins from the aerial parts of Tordylium apulum and their effects on a non-small-cell bronchial carcinoma line. Planta Med. 64(2): 174-176.
Paster N., Zuven B.J., Shaafa E., Menasherov M., Nitjan R., Neisslowicz H. & Ravid V. 1990. Imhibitory effect of oregano and rhymes essential oils on moulds and foodhorme bacteria, Letters in Applied Microbiology 11(1): 33-37.
Σφήκας Γ. 1994. Αγριολούλουδα της Κρήτης. Εκδόσεις Ευσταθιάδης Group, Αθήνα.
Tutin T.G., Heywood V.H., Burges N.A., Moore D.M., Valentine D.H., Walters S.M. & Webb D.A. 1981. Flora Europaea, vol. 2. Cambridge University Press.
