«Καθόλου κρέας ή ψάρι, μια αλεσμένη αγκινάρα για φαγητό. Καλό μάσημα της τροφής για να νιώθει το στομάχι γεμάτο και μην ξεχνάτε να μαζεύεται τα ψίχουλα από το τραπέζι σε ένα βαζάκι. Στο τέλος της εβδομάδας, η ποσότητα θα είναι αρκετή».
Κείμενο: Μανώλης Μαρκαντωνάκης, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου & Δέσποινα Γεροντίδη, Φοιτήτρια Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Στην Αθήνα είχαν ακόμα και σκοπιές για τα λαχανικά
Στην Αθήνα η τροφή έλλειπε και ο κόσμος έψαχνε συνταγές για φαγητό χωρίς «φαγητό». Αυτό που υπήρχε σε μερική αφθονία, ήταν το κρασί, το οποίο έσωσε αρκετούς Αθηναίους, γιατί τους τόνωνε. Επίσης και οι σταφίδες και τα σύκα ήταν υλικά που τους κρατούσαν ζωντανούς, αφού τα χρησιμοποιούσαν ως υποκατάστατα ζάχαρης και έφτιαχναν γλυκά. Να σημειωθεί ότι σε περισσότερη αφθονία, αναλογικά, ήταν τα χόρτα και για αυτό υπήρχαν πολλές συνταγές με αυτά, μέχρι και το πως κάποιος να έκανε χόρτα ογκρατέν. Στις συνταγές της εποχής συγκαταλέγονται επίσης, τα ροφήματα ή γλυκίσματα από φλούδες μήλων, η χρησιμότητα των κουκουτσιών για γλυκά και τα μπισκότα από ελάχιστο αλεύρι. Πολλοί είχαν κάνει μικρούς μπαξέδες και κοτέτσια στα μπαλκόνια και τους κήπους τους και κρατούσαν σκοπιές για να μην κλαπούν.
Η τσουκνίδα είναι από τις σημαντικότερες υπερτροφές
Αλεύρι από βαλανίδια και άλλες εύγευστες υπερτροφές
Στην επαρχία τα πράγματα ήταν πολύ πιο εύκολα: όλοι είχανε τους «μπαξέδες» τους. Η συλλογή χόρτων και φρούτων από την ύπαιθρο ήταν καθημερινή. Από τα πιο γνωστά ήταν τα χαρούπια (Ceratonia siliqua), η γλυστρίδα (Portulaca europaea), η τσουκνίδα (Urtica dioica), το σταμναγκάθι (Cichorium spinosum), αγριοράδικα (Cichorium intybus), οι ζοχοί (Sonchus sp.), φρούτα (σούρβα – Sorbus domestica, κράνα – Cornus mas, κούμαρα – Arbutus unedo κ.ά.) αλλά ακόμα και τα βαλανίδια (Quercus spp.) για να τα κάνουν αλεύρι.
Τα κούμαρα είναι από τα πιο πολύτιμα φρούτα του δάσους
Η επαναφορά στην ελληνική κουζίνα των υπερτροφών
Οι διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων άλλαξαν τόσο στην κατοχή (πριν την κατοχή έτρωγαν τα γεμιστά με μαγιονέζα!), όσο και μετά. Το «σύνδρομο της κατοχής» άφησε στο περιθώριο, για πολλά χρόνια, αυτά τα είδη και τα απομάκρυνε από την ελληνική κουζίνα, παρόλο που πολλά από αυτά είναι πραγματικά υπέρ-τροφές. Η γλυστρίδα και το χαρούπι θεωρήθηκαν σε πολλές περιοχές ως φυτά της “κατοχής” και που κάνουν μόνο για ζωοτροφές… Τα τελευταία χρόνια, τα περισσότερα από αυτά ξανα-εντάσσονται με μεγάλη δυναμική στην ελληνική δίαιτα, καθώς γίνεται ολοένα και πιο γνωστές οι σημαντικές ιδιότητες αυτών των ειδών, που «έσωσαν» πολλούς Έλληνες από την ασιτία κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου πολέμου!
Άρθρα – Πληροφορίες
Dimopoulos P., Raus T., Bergmeier E., Constantinidis T., Iatrou G., Kokkini S., Strid A. & Tzanoudakis D. 2013. Vascular Plants of Greece. An annotated checklist. Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem & Hellenic Botanical Society, Berlin & Athens.
Καββάδας, Δ. 1956-1964. Εικονογραφημένον Βοτανικόν – Φυτολογικόν Λεξικόν Ι-ΙΧ. Αθήναι. Σελ. 4584.
Νικολαΐδου Ε. 2011. Οι συνταγές της… πείνας. Εκδόσεις ΚΨΜ
Κάτοικοι Σερρών, Τήνου, Κρήτης, Αγρινίου
