Κείμενο: Σπύρος Μπαλάς, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Το πλατάνι της πλατείας
Ο πλατάνι (Platanus orientalis) είναι άμεσα συνδεόμενο με τη ζωή των κατοίκων της υπαίθρου. Οι περισσότεροι οικισμοί στην Ελλάδα έχουν στην πλατεία τους ένα πλατάνι, ενώ τα πλατάνια αποτελούσαν και τόπο συνάντησης αγροτών και κτηνοτρόφων, καθώς εκεί θα έβρισκαν σκιά και νερό. Μια από τις πολύ κοινές φράσεις για το πλατάνι είναι το «χαιρέτα μου τον πλάτανο» που σημαίνει ότι κάτι δεν θα γίνει ποτέ. Οι εκδοχές για το πώς βγήκε η έκφραση «χαιρέτα μου τον πλάτανο» είναι πολλές.
Οι αναμνήσεις των ξενιτεμένων
Μια από τις εκδοχές αναφέρει ότι όταν συναντιόντουσαν δύο συγχωριανοί στην ξενιτιά την ώρα που χαιρετιόντουσαν έλεγαν ο ένας στον άλλο “χαιρέτα μου τον πλάτανο” εννοώντας “δώσε χαιρετίσματα στο χωριό όταν γυρίσεις” (καθώς ο πλάτανος είναι στην πλατεία που τους συναντάς όλους). Επειδή όπως τις περισσότερες φορές δεν γυρνούσε κανένας πίσω, η φράση κατέληξε να σημαίνει ότι “… δεν θα γίνει τίποτα”.
Ο Κατσαντώνης και οι θησαυροί του Αλή Πασά
Ο θρύλος λέει ότι ο Κατσαντώνης είχε θάψει κάτω από έναν πλάτανο τους θησαυρούς του Αλή Πασά, οι οποίοι κατά την παράδοση δεν βρέθηκαν ποτέ. Ο ήρωας όταν ξεψυχούσε, είπε στους συντρόφους του: “πείτε στη γυναίκα και στον γιο μου να μου χαιρετάν τον πλάτανο”. Υπάρχει μάλιστα και το σχετικό δημοτικό τραγούδι που το αναφέρει:
“Σαν πας, πουλί μου, στο Μοριά,
Σαν πας στην Άγια Λαύρα,
Χαιρέτα μου τον πλάτανο,
Κι αυτόν τον Κατσαντώνη,
Πες του να κάτσει φρόνιμα,
Πολύ ταπεινωμένα,
Δεν ειν’ ο περσινός καιρός,
Κι ο περσινός ο χρόνος”
H πλήρης πρόταση είναι: “Χαιρέτα μου τον πλάτανο και Νικολό καρτέρει”.
Η φυλακή και η κρεμάλα
Το 1721 κάτω από την Ακρόπολη, στους «Αέρηδες» της Πλάκας, οι Τούρκοι έχτισαν Μεντρεσέ, που στα τουρκικά σημαίνει ιεροσπουδαστήριο. Στις αρχές του 18ου αιώνα οι Τούρκοι εγκατέλειψαν την πόλη, που παραδόθηκε στου Έλληνες. Η σχολή με τα δωμάτια για τους σπουδαστές και την εσωτερική αυλή μετατράπηκε σε φυλακή, η οποία λειτούργησε από τον Όθωνα έως την περίοδο του Γεωργίου Α΄. Μπροστά από την πύλη υπήρχε ένας μεγάλος πλάτανος, όπου η παράδοση λέει πως στα κλαδιά του κρεμούσαν τους καταδικασμένους σε θάνατο. Για αυτό και το συγκεκριμένο δέντρο είχε γίνει σύμβολο της τυραννίας. Η φράση “χαιρέτα μου τον πλάτανο” λεγόταν στις περιπτώσεις που υπήρχε περίπτωση να γίνει κάτι άσχημο – επομένως, η «ποινή» θα περιλάμβανε τον πλάτανο. Πάντως ο τρόπος με τον οποίο λέγονταν η φράση δεν είναι γνωστός. Οι φυλακές κατεδαφίστηκαν το 1898 από τους ίδιους του πολίτες και λίγα χρόνια αργότερα, το 1915, ο πλάτανος είχε την ίδια τύχη μετά από ένα χτύπημα κεραυνού.
Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και το λάβαρο της επανάστασης
Η παράδοση λέει ότι την 25η Μαρτίου 1821, όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός έδωσε το σύνθημα της εθνικής εξέγερσης, κρέμασε το λάβαρο της επανάστασης σε έναν μεγάλο πλάτανο στον περίβολο της μονής Αγίας Λαύρας κάτω από το οποίο περνούσαν οι αγωνιστές για να κοινωνήσουν. Από τότε, όταν κάποιος από αυτούς επισκεπτόταν τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, οι σύντροφοί του, τού παράγγελναν: “χαιρέτα μας τον πλάτανο”, εννοώντας τον δεσπότη.
Άρθρα – Πληροφορίες
https://sarantakos.wordpress.com/ [Πρόσβαση 16/1/2021]
http://tisimainei.blogspot.com/ [Πρόσβαση 16/1/2021]
