Σε θηλυκά …έντομα “μεταμφιέζονται” οι ορχιδέες, προκειμένου να προσελκύσουν τους αρσενικούς επικονιαστές τους, φορώντας με επιτυχία “μάσκες” εξαπάτησης για να διαιωνίσουν το είδος τους!
Μπορεί αυτή την εποχή να διανύουμε το Τριώδιο και να ψάχνουμε κουστούμια μεταμφίεσης, όμως οι ορχιδέες έχουν αναγάγει την εξαπάτηση και συγκεκριμένα τον σεξουαλικό μιμητισμό, σε μέσο αναπαραγωγής.
“Η κυριότερη αιτία ανάπτυξης – μέσω της εξέλιξης – ιδιαίτερων ανθικών μορφών των ορχιδέων έχει να κάνει με την προσέλκυση των επικονιαστών τους. Συγκεκριμένα, οι ορχιδέες αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα φυτών, τα οποία λόγω του φαινομένου του μιμητισμού εξαπατούν πολλά είδη εντόμων με σκοπό την επικονίασή τους και τη διαιώνισή τους” εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης και συγγραφέας, μαζί με τον Ζήση Αντωνόπουλο, του δίτομου “Άτλαντα των Ελληνικών Ορχεοειδών”, Σπύρος Τσιφτσής.
Όπως εξηγεί, δύο είναι οι κυριότεροι τρόποι προσέλκυσης εντόμων-επικονιαστών με το φαινόμενο του μιμητισμού. “Με βάση τον πρώτο, τα άνθη συγκεκριμένων ορχιδεών μοιάζουν στα μάτια των εντόμων με άλλα φυτά τα οποία έχουν νέκταρ- ενώ τα ίδια στην πραγματικότητα δεν έχουν τις περισσότερες φορές- και έτσι προσελκύουν τα έντομα-επικονιαστές. Με βάση τον δεύτερο τρόπο, διάφορες ορχιδέες εκλύουν συγκεκριμένες χημικές ουσίες με σύνθεση παρόμοια των φερομονών – ονομάζονται και ορμόνες ερωτικής έλξης – που εκλύουν τα θηλυκά έντομα για να προσελκύσουν τα αρσενικά ενώ παίρνουν και ανάλογη μορφή θηλυκών σε σχήμα και χρωματισμό” λέει ο κ. Τσιφτσής.
Μάλιστα, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι χημικές ουσίες που εκλύονται από τα άνθη των ορχιδέων είναι διαφορετικές για κάθε είδος, με αποτέλεσμα συγκεκριμένα είδη να επικονιάζονται και από συγκεκριμένα είδη εντόμων.
“Και η …εξαπάτηση δεν σταματά εκεί καθώς οι ορχιδέες με μορφή θηλυκού εντόμου έχουν και τρίχες που μοιάζουν με το θηλυκό και έτσι όταν το αρσενικό έντομο επικάθεται στο χείλος του λουλουδιού, επιτελείται η διαδικασία της ψευδοσυνουσίας, με αποτέλεσμα την προσκόλληση της γύρης στο κεφάλι ή την κοιλιά του εντόμου και τη μεταφορά της σε άλλο άνθος” προσθέτει ο κ. Τσιφτσής, διευκρινίζοντας ότι ο πολύπλοκος αυτός μηχανισμός επικονίασης, ονομάζεται σεξουαλικός μιμητισμός και χαρακτηρίζει σχεδόν πλήρως τα είδη του γένους Ophrys, τα οποία είναι γνωστά σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με το όνομα «μελισσάκια».
Ophrys (μελισσάκι), (photo by ΑΠΕ-ΜΠΕ)
“Παρά το γεγονός”, σημειώνει ο καθηγητής, “ότι περισσότεροι μύθοι γεννήθηκαν εξαιτίας του σχήματος του ριζικού συστήματος των ορχιδέων λόγω της ομοιότητας που παρουσιάζει με όρχεις, ο Διοσκουρίδης ξεχωρίζει ένα συγκεκριμένο είδος που το ονόμασε “σατύριον το ερυθρόνιον”, δίνοντάς του τον χαρακτηρισμό «σατυρίσκος» ή «πριαπίσκος».
«Η περιγραφή του συγκεκριμένου φυτού, ταιριάζει στον “Όρχι τον Ιταλικό” (Orchis italica) εξαιτίας της αξιοπερίεργης ανθρωπόμορφης όψης του. Ωστόσο, ανθρωπόμορφη όψη δεν έχει μόνο το συγκεκριμένο είδος αλλά και αρκετά άλλα μεταξύ αυτών του γένους Orchis» καταλήγει.
Πηγή
Κείμενο
Νατάσα Καραθάνου
