Κείμενο: Παναγιώτης Βλάχος & Χρήστος Ράμμος, Απόφοιτοι Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Το κλήμα
Το κλήμα (Vitis vinifera) του Παυσανία βρίσκεται κοντά στα Καλάβρυτα και για την ακρίβεια στον οικισμό Σελλά Παγκρατίου (56 χλμ. της οδού Τριπόλεως-Καλαβρύτων, στα σύνορα των νομών Αρκαδίας-Αχαΐας), στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Υπολογίζεται ότι είναι περίπου 3000 ετών, αφού ήδη από το 160 π.Χ. ο Παυσανίας το αναφέρει ως «αξιοπερίεργο φαινόμενο» λόγω του μεγέθους του. Το κλήμα παρόλο που ανθίζει, δεν έχει πλέον την ικανότητα να παράγει καρπούς. Είναι μήκους περίπου 100 μ. και έχει 9 παραβλαστήματα (κορμούς) και βρίσκεται μέσα σε πρινώνα (θάμνους πουρναριού – Quercus coccifera), ενώ πολλά από τα κλαδιά του έχουν αναρριχηθεί στα πουρνάρια. Πρέπει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τους κατοίκους του χωριού, πολλά από τα παραβλαστήματα κόπηκαν από τους Γερμανούς κατά την κατοχή.
Η ιστορία του
Ο Παυσανίας είχε επισκεφθεί την περιοχή για να διαπιστώσει εάν ισχύει η φήμη ότι οι πέστροφες του ποταμού Αροάνειου κελαηδούσαν, όπως η τσίχλα (Turdus philomelus). Φυσικά διαπίστωσε ότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε και ότι ένας καλοφαγάς είχε διαδώσει την πληροφορία εννοώντας ότι οι πέστροφες κελαηδούν από νοστιμιά. Αργότερα, φαίνεται ότι αναζήτησε τον ίσκιο του κλήματος (που του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το μέγεθός του) και οι κάτοικοι του χωριού, τον φιλοξένησαν παρατίθοντας του γεύμα με πέστροφες και προσφέροντας του νερό από την παρακείμενη πηγή.
Το κλήμα και ο Ηρακλής
Μύθοι συνδέουν το «Κλήμα του Παυσανία» με άθλο του Ηρακλή, ο οποίος κυνηγούσε τη χρυσόκερο κερυνίτιδα έλαφο και έφτασε μέχρι το Κλήμα στο οποίο μπερδεύτηκαν τα μακριά μαλλιά της ελάφου και τη συνέλαβε και από εκεί προέκυψε και το όνομα της θέσης «Κυνηγάρι».
Προστασία – Έρευνα
Το κλήμα έχει κηρυχθεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης το 1975 (ΦΕΚ 738/Β/1975). Σχετικά με τη φυσική κατάσταση του κλήματος η επιστημονική επιτροπή του ECOCITY (Μη Κυβερνητική Οργάνωση) εκτιμά ότι οι αρχικοί κορμοί του φυτού έχουν εκλείψει, λόγω της φυσιολογικής φθοράς του χρόνου, ενώ τα εναπομείναντα κατώτερα τμήματά τους, που έχουν ύψος 1-1,5 μέτρο και διάμετρο τουλάχιστον 50 εκατοστών, έχουν αποξηρανθεί. Από τις πολυάριθμες διακλαδώσεις των ριζών έχουν δημιουργηθεί πάρα πολλοί άλλοι βλαστοί που αναρριχώνται στις δενδρώδεις μορφές των πουρναριών. Ομως η κατάσταση και αυτών των «κορμωδών βλαστών» μοιάζει περίπου απελπιστική, καθιστώντας ορατό το ενδεχόμενο το μοναδικό φυσικό μνημείο να εξαφανιστεί οριστικά έπειτα από περίπου 3.000 χρόνια. Προκειμένου να αποφευχθεί η ολοκληρωτική καταστροφή, το ECOCITY έχει από καιρό προωθήσει αίτημα προς τις αρμόδιες υπηρεσίες που είναι υπεύθυνες για τη διατήρησή του και επομένως και για τη συντήρησή του, να συνεργαστούν με τα Εργαστήρια Αμπελουργίας και Δενδροκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών ώστε να δράσουν άμεσα βελτιώνοντας τη φυσική του κατάσταση και αποτρέποντας την ολοκληρωτική αποξήρανση και εξαφάνισή του. Επιπλέον το Μάιο του 2014, με έγγραφη άδεια που χορηγήθηκε από την Ειδική Γραμματεία Δασών του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής του Τομέα Δυτικής Ελλάδας του ECOCITY επισκέφτηκαν το «κλήμα του Παυσανία» και πήραν δείγματα από τους κορμούς προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ακριβής χρονολόγησή του. Την ομάδα αποτελούσαν ο Δημήτριος Φοίτος και Γεωργία Καμάρη, ομότιμοι καθηγητές του Πανεπιστημίου Πατρών, ο Γεώργιος Μήτσαινας, Λέκτορας Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, και ο Μιχάλης Ξανθάκης, Δρ Δασολόγος, συντονιστής του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Κεφαλονιάς. Τις εργασίες τους παρακολούθησε εκπρόσωπος του Δασαρχείου Καλαβρύτων, ο οποίος επέβλεπε αλλά και παρείχε κάθε αναγκαία βοήθεια στους επιστήμονες. Τα δείγματα που ελήφθησαν εστάλησαν στον υπεύθυνο του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» Γιάννη Μανιάτη, που θα αποφανθεί για την ηλικία του κλήματος – στοιχείο που ευελπιστούν να αποτελέσει την αφορμή ώστε να δώσουν την πρέπουσα σημασία στο θέμα οι υπεύθυνοι. Με αυτό μάλιστα το σκεπτικό, αμέσως μετά την παραλαβή των αποτελεσμάτων από τον «Δημόκριτο», προγραμματίζουν να τα ανακοινώσουν σε ειδική εκδήλωση στην Πάτρα, παρουσιάζοντας παράλληλα τις προτάσεις τους αναφορικά με τη διατήρηση του σπάνιου αυτού ιστορικού και περιβαλλοντικού μνημείου.
Άλλα κλήματα
Αναφορές για μεγάλης ηλικίας άτομα κληματαριάς υπάρχουν και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς όμως να πλησιάζουν σε καμιά περίπτωση την ηλικία του κλήματος του Παυσανία, ενώ ελάχιστες αναφορές υπάρχουν από άλλες ηπείρους. Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές στην Ιταλία, και συγκεκριμένα στο Τιρόλο, υπάρχει ένα κλήμα 350 ετών, φυτεμένο στο Κάστρο Katzenzungenis. Το κλήμα στο παλάτι Hampton Court, είναι αυτό που έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή με περίπου 383 κιλά κάθε χρόνο! Το συγκεκριμένο κλήμα είχε φυτευτεί το 1769, δηλαδή είναι 267 ετών. Το κλήμα “žametovka” ή “modra kavčina”, που βρίσκεται στη Σλοβενία, παράγει κατά μέσο όρο 45 κιλά σταφύλια και είναι μάλλον 375 ετών.
Άρθρα – Πληροφορίες
Ράμμος Χ. 2017. Μνημειακά δέντρα στην Ελλάδα. Πτυχιακή Διατριβή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας.
winebees.wordpress.com [Ανάκτηση 10/6/2015]
www.slovenia.si [Ανάκτηση 18/1/2016]
