Κείμενο: Γιάννης Φραγκάκης & Χρήστος Ράμμος, Απόφοιτοι Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Τα χαρακτηριστικά του
Ο «Πλάτανος του Κράσι» βρίσκεται στην πλατεία του ομωνύμου οικισμού Μαλίων στην Κρήτη. Το πλατάνι έχει στηθιαία περίμετρο κορμού 14,6 μέτρα (και περίμετρο στην αρχική βάση του κορμού 24 μέτρα) και μέγιστη διάμετρό βάσης που πλησιάζει τα 6 μέτρα. Σημαντικό χαρακτηριστικό του όμως είναι η έλλειψη εμφανών κοιλοτήτων στον κορμό και διακλαδώσεων από χαμηλό ύψος. Πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι περίπου 2400 ετών, αλλά στην πραγματικότητα είναι μικρότερο, με τους κατοίκους του χωριού να το υπολογίζουν μεταξύ 1800 και 2000 ετών, ενώ μάλλον η ηλικία του είναι 1966 έτη (±50 έτη), δηλαδή όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν στο απόγειό της (και πολύ πριν την επικράτηση του Χριστιανισμού) και περίπου στην εποχή του Ιησού. Βάση των παραπάνω στοιχείων συγκαταλέγεται στα 5 μεγαλύτερα δέντρα της Ευρώπης.
Ο πλάτανος στο Κράσι σήμερα
Η σύγχρονη ιστορία του
Ο πλάτανος (Platanus orientalis) φύεται στην επιφάνεια διάχυσης των νερών της άναντι του δέντρου πηγής. Αρχικά η επιφάνεια που φύονταν το δέντρο είχε κλίση και ήταν κάθυγρη. Σύμφωνα με πληροφορίες από τους κατοίκους η περίμετρος του κορμού ήταν 22 έως και 25 μέτρα (άγνωστο αν εννοούσαν την περίμετρο βάσης ή τη στηθιαία), αν και φαίνεται ότι ήταν μάλλον 17,5 μέτρα. Το 1970 κατασκευάστηκε αναλληματικός τοίχος στα κάταντι του δέντρου και επιχώθηκε (μπαζώθηκε) τμήμα του κορμού (περίπου 2 μέτρα), ενώ το 1995-1999 έγινε επιπλέον επίχωση, που δημιούργησε τη σημερινή πλατεία του οικισμού. Το ριζικό σύστημα του πλατάνου εκτιμάται ότι εκτείνεται πολύ πέραν της πλατείας και οι επιχωματώσεις, πλακοστρώσεις και οι κατασκευές κτηρίων έχουν επηρεάσει σημαντικά τη δυναμική του δέντρου.
Ο πλάτανος στο Κράσι το 1935, πριν το μπάζωμά του (Κοζυράκη κ.ά. 2007, από την κ. Γιούλη Ιεραπετριτάκη)
Η ιστορική σημασία του
Ο πλάτανος έχει και ιστορική σημασία, καθώς έγινε μάρτυρας πολλών γεγονότων. Πολλές φορές ονομάζεται και “Πλάτανος του Καζαντζάκη” καθώς ο Νίκος Καζαντζάκης πέρασε αρκετά καλοκαίρια (μεταξύ του 1910-1920) στο Κράσι, που ήταν τόπος καταγωγής της γυναίκας του. Κάτω από τη σκιά του πλάτανου πολλές φορές συνευρέθηκαν πολλοί γνωστοί άνθρωποι της τέχνης, που εκτός από το Νίκο Καζαντζάκη συμπεριλαμβάνονται και ο Μ. Αυγέρης, ο Κ. Βάρναλης, όπως επίσης και η οικογένεια Αλεξίου που καταγόταν από το Κράσι. Στα ίχνη της παράδοσης που δημιούργησε η παλιά λογοτεχνική συντροφιά, ιδρύθηκε ο «Κρασανός Κύκλος», το λογοτεχνικό διήµερο που οργανώνεται κάθε καλοκαίρι στο Κράσι και προσελκύει πλήθος πνευματικών δημιουργών.
Προστασία
Ο μνημειακός πλάτανος του Κρασίου ανακηρύχθηκε ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης με Προεδρικό Διάταγμα, που εκδόθηκε στις 29/8/2011 (ΦΕΚ 247 ΑΑΠ/29.9.2011).
Σύγκριση με άλλα πλατάνια σε όλο τον κόσμο
Σε ότι αφορά την υπόλοιπη περιοχή εξάπλωσής του, φαίνεται ότι ένα πλατάνι με την ονομασία Tnjri στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (Αζερμπαϊτζάν) να είναι το μεγαλύτερο δέντρο της χώρας και το μεγαλύτερο πλατάνι στον κόσμο με ηλικία 2000 ετών. Το συγκεκριμένο πλατάνι έχει στηθιαία περίμετρο περίπου 27 μέτρα και έχει πολύ μεγάλη κοιλότητα στο εσωτερικό του. Το αμέσως επόμενο μεγαλύτερο, σε διάμετρο, πλατάνι είναι στη Οχρίδα (ΠΓΔΜ) με περίμετρο 18,81 μέτρα και ακολουθούν της Πλατανιώτισας, του Κράσι, του Plovdir στη Βουλγαρία και άλλα. Ο Μέγας πλάτανος στην Εύβοια έχει επίσης στηθιαία διάμετρο περίπου 18 μέτρα. Από τα παραπάνω, καθώς και από τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί, φαίνεται ότι ο πλάτανος στο Κράσι είναι ο τρίτος σε μέγεθος στον κόσμο. Επίσης, ο Μέγας πλάτανος στο Προκόπι Εύβοιας πρέπει να θεωρηθεί ως ένα από τα μεγαλύτερα δέντρα στην Ευρώπη, και μάλλον ένα από τα μεγαλύτερα πλατάνια στον κόσμο. Πρέπει να σημειωθεί όμως, ότι ο κορμός του πλάτανου του Κράσι είναι επιχωματωμένος κατά τουλάχιστον 2 μέτρα, και επομένως η περίμετρος βάσης του (που είναι 17,4 μέτρα) είναι σε ύψος πάνω από 2 μέτρα από τον πραγματικό υπέργειο κορμό του δέντρου. Το ίδιο θεωρείται και ως ένα από τα πέντε μεγαλύτερα δέντρα στην Ευρώπη. Σε ότι αφορά την ηλικία, το μεγαλύτερο, μέχρι σήμερα, πλατάνι, φαίνεται να είναι στην Τουρκία (στον οικισμό Gedelme) που υπολογίζεται ότι είναι 2066 ετών (±500 χρόνια), το πλατάνι Tnjri με ηλικία 2066 (± 50 χρόνια), το πλατάνι στο Κράσι με ηλικία 1966 έτη (±50 έτη) και ακολουθούν στη Βουλγαρία με 1296 έτη, στην ΠΓΔΜ με 1149 έτη κ.ά.
Πηγές – Άρθρα – Πληροφορίες
Κοζυράκη Μ., Πατεργιαννάκη Μ., Χωριτάκης Μ., Καγκιούζη Α., Πασχαλούδης Φ. & Χρονάκης Γ. 2007. Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη: Αιωνόβιος πλάτανος οικισμού Κρασίου, Δήμου Μαλίων, Ν. Ηρακλείου. Διεύθυνση Δασών Περιφέρειας Κρήτης – Διεύθυνση Δασών Ηρακλείου – Δήμος Μαλίων.
Ράμμος Χ. 2017. Μνημειακά δέντρα στην Ελλάδα. Πτυχιακή Διατριβή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας.
http://www.monumentaltrees.com/ [Ανάκτηση 15/7/2015]
