Το παρελθόν μας δείχνει το μέλλον: το “μεγάλο θανατικό” πριν 252 εκ. χρόνια

Κείμενο: Αθανάσιος Πανογεώργος, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου

 

Το μεγάλο θανατικό

Η πιο μαζική εξαφάνιση ειδών που έχει ποτέ υπάρξει στη Γη, η οποία ονομάσθηκε «Μεγάλο Θανατικό» και συνέβη πριν περίπου 252 εκατομμύρια χρόνια στο τέλος της Πέρμιας γεωλογικής περιόδου, ξεπερνώντας κατά πολύ σε σοβαρότητα την εξαφάνιση των δεινοσαύρων (πριν 65 εκατ. χρόνια). Συγκεκριμένα, πολύ πριν οι δεινόσαυροι κυριαρχήσουν στη Γη και όταν ακόμη οι σημερινές ήπειροι ήταν ενωμένες στην υπερ-ήπειρο Παγγαία, όπως αποκαλύπτει η μελέτη των αρχαίων απολιθωμάτων, τα κάποτε ανθηρά οικοσυστήματα μετατράπηκαν σε νεκροταφεία. Περίπου το 96% όλων των θαλάσσιων ειδών εξαφανίσθηκαν στη διάρκεια του «μεγάλου θανατικού», καθώς επίσης τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ειδών της ξηράς, μεταξύ άλλων τα περισσότερα δέντρα, φυτά, έντομα, σαύρες, ακόμη και μικρόβια. Έπρεπε να περάσουν εκατομμύρια χρόνια για να ξαναπάρει «τα πάνω της» η ζωή στον πλανήτη μας.

 

 

Τι μάλλον είχε γίνει

Εδώ και χρόνια, οι επιστήμονες συζητούν -και διαφωνούν- πάνω στο τι μπορεί να προκάλεσε μια τόσο κατακλυσμική καταστροφή, που κατέστησε αρχικά τους ωκεανούς τελείως αφιλόξενους για ζωή και στη συνέχεια την ξηρά. Μεταξύ άλλων, έχει προταθεί ως αιτία μια πτώση μεγάλου αστεροειδούς ή η κλιματική αλλαγή. Οι τελευταίες όμως μελέτες δείχνουν κάτι εντελώς διαφορετικό: η μαζική εξαφάνιση των έμβιων οργανισμών προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή και την άνοδο της θερμοκρασίας κατά περίπου δέκα βαθμούς Κελσίου, κάτι που προκάλεσε σχεδόν πλήρη έλλειψη οξυγόνου στις θάλασσες, με συνέπεια να μην μπορούν να αναπνεύσουν τα ζώα. Όσο ανέβαινε η θερμοκρασία του περιβάλλοντος και επιταχυνόταν ο μεταβολισμός των ζώων στις θάλασσες (άρα χρειάζονταν περισσότερο οξυγόνο), τα ολοένα θερμότερα νερά δεν είχαν πλέον αρκετό οξυγόνο για να επιβιώσουν τα ζώα. Όλα αυτά ξεκίνησαν μετά από τεράστιες και διαρκείς εκρήξεις ηφαιστείων, ιδίως στην περιοχή της σημερινής Σιβηρία, δημιουργώντας ένα πλανήτη σκεπασμένο από «αέρια του θερμοκηπίου». Πριν γίνουν όλα αυτά, οι ωκεανοί της Γης είχαν θερμοκρασίες και επίπεδα οξυγόνου παρόμοια με τα σημερινά.

Η σύγκριση με το σήμερα

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η κατάσταση στην ύστερη Πέρμια περίοδο, δηλαδή η σταδιακή αύξηση των «αερίων του θερμοκηπίου» στην ατμόσφαιρα και η άνοδος της θερμοκρασίας, θυμίζει ανησυχητικά την τωρινή κατάσταση. Αν συνεχισθούν οι σημερινές τάσεις, η θερμοκρασία στο ανώτερο στρώμα των ωκεανών θα φθάσει έως το 2100 το 20% της θερμοκρασίας στο τέλος της Πέρμιας περιόδου, ενώ έως το 2300 το 35% έως 50%, κάτι που θα προκαλέσει μια νέα μαζική εξαφάνιση ειδών. Στην εποχή μας η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά ένα περίπου βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, συνεπώς υπάρχει -ακόμη τουλάχιστον- μεγάλη απόσταση από μια αύξηση κατά δέκα βαθμούς που εκτιμάται ότι είχε συμβεί πριν 252 εκατομμύρια χρόνια. Όμως, θεωρείται βέβαιο ότι μόλις υπάρξει μια άνοδος της θερμοκρασίας κατά τρεις έως τέσσερις βαθμούς Κελσίου, η ζωή στις θάλασσες θα αρχίσει να έχει σοβαρά προβλήματα.

 

100 χρόνια κλιματικής αλλαγής

 

 

Άρθρα – Πληροφορίες

Penn J.L., Deutsch C., Payne J.L. & Sperling E.A. 2018. Temperature-dependent hypoxia explains biogeography and severity of end-Permian marine mass extinction. Science, 362 (6419).

Broadley M.W., Barry P.H., Ballentine C.J., Taylor L.A. & Burgess R. 2018. End-Permian extinction amplified by plume-induced release of recycled lithospheric volatiles. Nature Geoscience.