Κείμενο: Στέφανος Προφήτης, Απόφοιτος Τμήματος Δασολογίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Ο βοτανικός Tournefort
Ο Γάλλος βοτανικός Ζοζέφ Πιτόν ντε Τουρνεφόρ (Joseph Pitton de Tournefort, 5 Ιουνίου 1656 – 28 Δεκεμβρίου 1708) είναι περισσότερο γνωστός ως ο πρώτος που απέδωσε σαφή ορισμό για τον όρο “γένος” (genus). Με έδρα τη Γαλλία, εξερεύνησε τη χλωρίδα των Πυρηναίων, του Εύξεινου Πόντου, της Αρμενίας, της Γεωργίας, των ελληνικών νησιών κ.ά.
Η ιστορία στο άθλιο νησί
Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1700 ο Γάλλος βοτανικός, αποβιβάστηκε στην Ηρακλειά. Λόγω της κακοκαιρίας, αποκλείστηκε στο μικρό νησί των Κυκλάδων για 3 ημέρες. Αντίθετα από τις συνήθειες και την αποστολή του, δεν εξερεύνησε τη χλωρίδα του νησιού, αλλά περιέγραψε έντονα τις πεταλίδες, αναφέροντας μάλιστα ότι έφαγε πολλές. Τότε, οι μόνοι κάτοικοι της Ηρακλειάς ήταν δύο μοναχοί της Μονής Χοζοβιώτισσας της Αμοργού που έκτρεφαν 800-900 αιγοπρόβατα. Παρόλα τα θετικά σχόλια που άφησε για τη γευστικότητα του τυριού τους, χαρακτήρισε το νησί «άθλιο». Ο Tournefort φαίνεται, όμως, πως το ίδιο ακριβώς γράφει για όλα τα ακατοίκητα νησιά που επισκέφθηκε, στα οποία η διαβίωση, ιδίως εκείνη την εποχή, ήταν πολύ δύσκολη.
Το «άθλιο νησί» του Tournefort
Η Ηρακλεία κατείχε ανέκαθεν το όνομά της όντας αφιερωμένη στον ημίθεο Ηρακλή, αν και, στα γειτονικά νησιωτικά συμπλέγματα είναι ελαφρώς παρεφθαρμένο ως «Αρακλειά» και «Ρακλειά». Συγκεκριμένα, στην Αμοργιανή μουσική παράδοση υπάρχει ειδικός σκοπός με τ’ όνομα «Αρακλειανός». Στο νησί διασώζονται μοναδικά προϊστορικά βραχογραφήματα, σε μορφή σπείρας ή ομάδας κοιλωμάτων. Παρόμοιά τους υπάρχουν στη Νάξο και στην Αιγιάλη της Αμοργού, από όπου κατάγονται και οι περισσότεροι κάτοικοι της Ηρακλειάς. Πιθανολογείται πως τα βραχογραφήματα είχαν θρησκευτική σημασία και τα κοιλώματα σε επίπεδους βράχους ήταν τράπεζες προσφοράς (θυσίας) με καρπούς, τροφές ή θυμιάματα. Επιπλέον, από την αρχαία Ηρακλειά έχει βρεθεί το μοναδικό στις Κυκλάδες, και όχι μόνο, ψήφισμα του αρχαίου Δήμου, που αναφέρει την απόφαση απαγόρευσης της βόσκησης αιγών. Σύμφωνα με την Αμοργιανή καθηγήτρια Αρχαιολογίας Λίλα Μαραγκού, πρόκειται για την επικράτηση των γεωργών έναντι των κτηνοτρόφων στη διαμάχη τους για τη διαχείριση της γης.
Ο κρόκος του Tournefort
Παρόλο που ο Tournefort δεν ασχολήθηκε με τη χλωρίδα του νησιού ο Γάλλος βοτανικός Jaques Étienne Gay βρήκε έναν ενδημικό κρόκο του νοτιοανατολικού Αιγαίου και των Κυκλάδων το 1831. Τον κρόκο, τον ονόμασε Crocus tournefortii προς τιμή του βοτανικού. Έτσι το «άθλιο νησί» του Tournefort γεμίζει κάθε φθινόπωρο με τους κρόκους που πήραν το όνομά του.
Άρθρα – Πληροφορίες
Απέργης Μ. & Απέργη Μ. 2004. Joseph Piton de Tournefort, Ταξίδι στην Κρήτη και τις Νήσους του Αρχιπελάγους 1700-1702. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Duane Ι. 1994. One hundred and one botanists. Iowa State University Press.
https://www.greekflora.gr/ [Πρόσβαση 20/1/2021]
Κάτοικοι της περιοχής
