Ο Άγιος Νικόλαος, ο Οδυσσέας και τα ξύλινα κουπιά τους

Σύντομη ζωή και βίος

Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε το 270 μΧ. στο Πάταρα της Λυκίας από πλούσια οικογένεια. Από πολύ μικρός όμως έμεινε ορφανός, παρόλα αυτά έλαβε πολύ καλή εκπαίδευση που είχε έμφαση στη Θεία Λατρεία. Μετά το περιπετειώδες του ταξίδι στα Ιεροσόλυμα, χειροτονήθηκε ιερέας και έγινε ασκητής. Έγινε ηγούμενος στη Μονή Σιών στη Λυκία και άρχισε να βοηθά τους φτωχούς και τους αδύναμους, συχνά ανώνυμα. Όταν απεβίωσε ο τότε αρχιεπίσκοπος, οι επίσκοποι δια θειικής αποκαλύψεως τον αναγόρευσαν σε Αρχιεπίσκοπο. Βοηθούσε πολύ τους Χριστιανούς και ο Αυτοκράτορας Διοκλητιανός τον βασάνισε και τον εξόρισε. Όταν όμως ανέβηκε στο θρόνο ο Μέγας Κωνσταντίνος, τον επανέφερε ως Αρχιεπίσκοπο και συνέχισε να βοηθά τον κόσμο, συχνά και με θαύματα, ενώ ίδρυσε νοσοκομεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Ο Άγιος Νικόλαος αποδήμησε στις 6 Δεκεμβρίου 343 μ.Χ και μετά την κοίμηση του ονομάστηκε «μυροβλήτης». Το 1087 κάποιοι ναύτες αφαίρεσαν τα λείψανά του από τα Μύρα της Λυκίας και τα μετέφεραν στο Μπάρι της Ιταλίας. Τοποθετήθηκαν στον Ναό του Αγίου Στεφάνου, όπου -σύμφωνα με το θρύλο- κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, τα ιερά λείψανα άρχισαν να αναβλύζουν τόσο μύρο, που οι πιστοί το συνέλεγαν σε δοχεία, για να το χρησιμοποιήσουν για θεραπεία σε διάφορες ασθένειες.

Στην ελληνική παράδοση

Ο Άγιος Νικόλαος, σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, ήταν θαλασσινός καραβοκύρης, πολύ δραστήριος. Όταν μεγάλωσε πολύ, κουράστηκε. Δεν ήθελε πια τη θάλασσα με τα συχνά ναυάγια και τις δύσκολες περιπέτειες της, ήθελε να αποτραβηχτεί και να ξεκουραστεί. Αποφάσισε να πάει σε μια περιοχή που δεν θα είχε σχέση με τη θάλασσα. Πήρε, λοιπόν, ένα κουπί στην πλάτη και ξεκίνησε προς την ενδοχώρα. Στο διάβα του ρωτούσε τους περαστικούς να του πουν τι κουβαλά στους ώμους. “Κουπί”, απαντούσαν οι περισσότεροι και συνέχιζε. Μέχρι που κάποιος του είπε “ξύλο” και σταμάτησε. Εκεί, ξεκίνησε να κάνει αγαθοεργίες, ενώ παράλληλα συμβούλευε τους ντόπιους. Η παράδοση δεν είναι νεολληνική, αλλά προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα. Ο Άγιος Νικόλαος είναι η συνέχεια του Ποσειδώνα και τα στοιχεία της παραπάνω παράδοσης πρωτοεμφανίζονται στην Οδύσσεια κατά τον εξιλασμό του Οδυσσέα. Συγκεκριμένα, όταν ο μάντης Τειρεσίας συμβούλευσε τον Οδυσσέα όταν συναντήθηκαν στον Άδη. Ο Τειρεσίας είπε στον Οδυσσέα ότι αφού σκοτώσει τους μνηστήρες να πάει σε ένα τόπο που οι κάτοικοι δεν γνωρίζουν από θάλασσα και πλοία. Ο τόπος θα είναι εκείνος που οι κάτοικοι θα νομίζουν ότι το κουπί είναι φτυάρι. Τότε, θα μπήξει το κουπί στη γη, θα ξεχάσει και θα ζητήσει από τον Ποσειδώνα να συμφιλιωθούν. Ο Οδυσσέας ακολούθησε τη συμβουλή, αλλά του έλειπε η θάλασσα και οι ναυτικοί και άρχισε να προσεύχεται για αυτούς, να είναι δυνατοί να γλυτώνουν τα ναυάγια. Έτσι και ο Άγιος Νικόλαος μετά το θάνατο του αγίασε, τριγυρνά πάνω από τις θάλασσες και σώζουν τους ναυτικούς που ζητούν τη βοήθεια του.

 

 

Ξεχωριστός προστάτης

Στο πρώτο του ταξίδι στους Αγίους Τόπους, έγινε μεγάλη θαλασσοταραχή στο ταξίδι και τότε προσευχήθηκε για νηνεμία. Η νηνεμία όχι μόνο ήρθε, αλλά σώθηκε και η ζωή ενός ναυτικού που είχε γλιστρήσει από το κατάρτι και έπεσε στη θάλασσα και σκοτώθηκε. Ο Άγιος Νικόλαος συνεχίζει και προστατεύει τους ναυτικούς σε όλο τον κόσμο. Είναι προστάτης των ναυτικών, αλλά και του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού και Λιμενικού Σώματος, γιατί στον βίο του αναφέρονται θαύματα που έχουν σχέση με τη θάλασσα. Είναι πολιούχος του Αγίου Νικόλαου Κρήτης. Παράλληλα, είναι και πολιούχος της πόλης της Κοζάνης, ακολουθώντας την παραπάνω παράδοση. Ο Άγιος Νικόλαος είναι πολύ αγαπητός από τους Κοζανίτες και αναφέρονται σε αυτόν ως παππούλης ή πάππος. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κατά την περίοδο της γιορτής του ρίχνει το πρώτο χιόνι του χειμώνα, αφού ο “Άι Νικόλας χτενίζει τα γένια του…”. Στην πραγματικότητα, ο πολιούχος ήταν μια άμεση επιλογή του τοπικού προύχοντα Χαρίσιο Τράντα, ο οποίος είχε αναλάβει την πρωτοβουλία το 1664 να χτίσει το βασικό ναό της πόλης. Ο Τράντας είχε ζήσει για πολλά χρόνια στη Ρωσία, όπου ο Άγιος Νικόλαος είναι πολύ διαδεδομένος και μάλλον για αυτό και τον επέλεξε. Με βασιλικό διάταγμα του 1953, ο Άγιος Νικόλας έγινε και επίσημα πολιούχος της πόλης.

Ξυλεία και κουπιά

Για την κατασκευή ενός πλεούμενου χρησιμοποιούνταν διάφορα είδη ξύλου, όπως  δρυ, πεύκο, κυπαρίσσι, φτελιά, ευκάλυπτο, μουριά, φραξό, πλατάνι, γαύρο, οξυά, ελιά, έλατο, κέδρος, πουρνάρι, καστανιά κ.α. Το πιο συγκεκριμένο είδος θα χρησιμοποιηθεί είναι σε άμεση σύνδεση τόσο με το τμήμα του πλεούμενου που θα χρησιμοποιηθεί (πχ. σκληρά ξύλα  για το βασικό σκελετό, μαλακά ξύλα για νομείς, βίδες κλπ.), όσο και με τη θέση του ναυπηγείου (δηλαδή τα είδη δέντρων που ήταν κοντά στη θάλασσα, πχ. καστανιά χρησιμοποιούσαν στο Άγιος Όρος και στο Πήλιο). Συγκεκριμένα, για τα κουπιά, χρησιμοποιούσαν ιδιαίτερο ξύλο, που θα μπορεί να επεξεργαστεί σχετικά εύκολα, αλλά να είναι ανθεκτικό στη θάλασσα, στις καιρικές μεταβολές, στους μικροοργανισμούς και τη μηχανική πίεση. Συχνά διάλεγαν την οξιά. Προπολεμικά κατασκευάζονταν μεγάλη ποσότητα κουπιών από ατμισμένη οξιά, η οποία κάμπτεται ευκολότερα.

 

Άρθρα – Πληροφορίες

Οικονόμου Γιάννης 2012. Το ξύλο στην παραδοσιακή ναυπηγική – μια πραγματική εφαρμογή. Διπλωματική εργασία. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή  Ναυπηγών.

http://www.mixanitouxronou.gr [Ανάκτηση 5/12/2016]

http://www.pathfinder.gr [Ανάκτηση 5/12/2016]

http://www.giapraki.com [Ανάκτηση 5/12/2016]

http://www.newsit.gr [Ανάκτηση 5/12/2016]

 

Κείμενο

Πέρη Κουράκλη, Δρ Δασολογίας & Δ.Φ.Π., Δασολόγος