Κείμενο: Μάρθα Μαρία Μπάουρ, Φοιτήτρια Τμήματος Δασολογίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Η ιστορία
Εδώ και μερικούς αιώνες γίνεται συλλογή αυτοφυών ειδών για εμπορικούς σκοπούς. Αρχικά το εμπόριο αφορούσε φυτικά είδη με φαρμακευτική αξία ή είδη με εντυπωσιακά άνθη για καλλωπιστικούς σκοπούς. Είναι γνωστή η μανία των Ολλανδών με τις τουλίπες (Tulipa) που συλλέχθηκαν όλες, πριν το 17ο αιώνα, από τη Μεσόγειο, καθώς στην Ολλανδία δεν υπάρχει αυτοφυής τουλίπα.
Σήμερα
Τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί νόμοι και συνθήκες απαγορεύουν τη συλλογή, για εμπόριο, φυτικών ειδών. Παρόλα αυτά το εμπόριο συνεχίζεται και διογκώνεται χάρη και στην τεχνολογία και κυρίως μέσω διαδικτύου. Το χειρότερο από όλα είναι ότι πλέον το εμπόριο δεν αφορά κοινά είδη, αλλά σπάνια και ενδημικά. Όσο πιο σπάνιο είναι ένα είδος, τόσο μεγαλύτερη είναι και η αξία του. Υπολογίζεται ότι εμπορεύονται τουλάχιστον 145 είδη και υποείδη, πολλά από τα οποία είναι σπάνια. Παράλληλα υπάρχει ακόμα και στο επιστημονικό επίπεδο ένας σχετικός ανταγωνισμός με σκοπό τη δημοσίευση μελετών. Αν και η «ζημιά» είναι πολύ μικρότερη, το άλλοθι της συλλογής για επιστημονικούς λόγους δεν είναι αρκετό καθώς δεν υπάρχει κάποιο θεσμοθετημένο πλαίσιο. Βοτανικοί από το εξωτερικό ή ακόμα και ερασιτέχνες που συνεργάζονται με πανεπιστήμια επισκέπτονται για χρόνια την Ελλάδα και συλλέγουν φυτά χωρίς ειδική άδεια και έλεγχο. Από την άλλη, το ευρύτερο κοινό βρίσκεται σε πλήρη άγνοια για την αξία της χλωρίδας μας. Ακόμα και αυτοί που έχουν κάποια ιδέα καταλήγουν εύκολα σε αυθαίρετα συμπεράσματα.
Το εμπόριο στο διαδίκτυο
Την ίδια στιγμή, αν κάποιος κάνει ένα απλό ψάξιμο στο Διαδίκτυο θα ανακαλύψει πολλές ιστοσελίδες που εμπορεύονται συγκεκριμένα είδη. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός στενότοπα ενδημικού κολχικού που φύεται μόνο σε ένα βουνό της Πελοποννήσου, του Colchicum asteranthum, το οποίο πωλείται επίσημα και με την εγγύηση βοτανικού κήπου γνωστού σουηδικού πανεπιστημίου. Αγαπημένα «προϊόντα» πώλησης αυτών των ιστοσελίδων, που ξεφυτρώνουν η μία μετά την άλλη, αποτελούν και οι ελληνικές αυτοφυείς ορχιδέες
Παραδείγματα
Στην περιοχή των Πρεσπών τρύπες βάθους 10-20 εκατοστών βρέθηκαν σε περιοχή με μεγάλη ποικιλότητα σε ορχεοειδή, από όπου προφανώς κάποιοι τα είχαν συλλέξει. Στο Έθνος αναφέρονται και άλλα παρόμοια περιστατικά: η περιοχή που φυτρώνει ένα από τα σπανιότερα κολχικά τη Ελλάδας, το Colchicum soboliferum, το οποίο περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (2009), πρόσφατα γέμισε από δεκάδες τρύπες. Πριν από λίγα χρόνια, μια αποικία της εξαιρετικά σπάνιας Οφρύος του Αιγαίου (Ophrys aegaea), που φύεται σε δυο-τρία νησιά του Νότιου Αιγαίου, εξαφανίστηκε τελείως και διά παντός. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του υβριδίου των ορχιδεών Orchis anthropophora και Orchis italica που φύονταν σε ένα σημείο του Υμηττού, το οποίο εξαφανίστηκε πριν από 2 χρόνια.
Η προστασία
Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία, η συλλογή οποιουδήποτε αυτοφυούς είδους, από οποιαδήποτε περιοχή της Ελλάδας και για οποιοδήποτε σκοπό, απαιτεί επίσημη άδεια από το αρμόδιο Υπουργείο. Φυσικά τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει και πολλές φορές οι αρμόδιες Δασικές Υπηρεσίες απαγορεύουν τη συλλογή ειδών. Παρόλα αυτά η έλλειψη προσωπικού, τόσο στα Δασαρχεία όσο και στους Φορείς Διαχείρισης δεν επιτρέπει την επίβλεψη και την εφαρμογή των νόμων και των Διεθνών Συνθηκών.
Άρθρα – Πληροφορίες
Μεντέλη Β., Κρίγκας Ν. & Βώκου Δ. 2013. Ηλεκτρονική εμπορία των ελληνικών ενδημικών φυτών. 13ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο, Ελληνική Βοτανική Εταιρεία, 3-6 Οκτωβρίου 2013, Θεσσαλονίκη. Πρόγραμμα-Περιλήψεις: 99 σελ.
Φοίτος Δ., Κωνσταντινίδης Θ. & Καμάρη Γ. 2009. Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπανίων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας. Ελληνική Βοτανική Εταιρεία. Πάτρα.
Κουτσογιαννόπουλος Δ. 2016. Παράνομο εμπόριο με φυτά υπό εξαφάνιση. Έθνος http://www.ethnos.gr/
www.newsbeast.gr [Πρόσβαση 14/4/2016]
news247.gr [Πρόσβαση 14/4/2016]
Συνεντεύξεις από διάφορες περιοχές στην Ελλάδα
