Κείμενο: Θανάσης Βασιλειάδης,, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Η ιστορία
Ο αρχαιολογικός χώρος Αναστασιούπολις – Περιθεώριον βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Αμαξάδες, στο Νομό Ροδόπης, καλά κρυμμένο από πλούσια βλάστηση. Μέσα σε πυκνούς θάμνους, δέντρα και αναρριχώμενα φυτά σώζονται τα ερείπια των τειχών. Τα τείχη έχουν κάτοψη ακανόνιστου τραπεζίου με τη μεγαλύτερη πλευρά νοτίως. Σώζονται επίσης πύργοι κυκλικοί και τετράγωνοι (τέσσερις στη βόρεια και νότια πλευρά και δύο στη δυτική και ένα στην ανατολική πλευρά). Στη νότια πλευρά, στην κύρια τοξωτή πύλη που οδηγεί στο λιμάνι, σώζονται μονογράμματα των Παλαιολόγων (το 1341 μ.Χ.). Η πόλη περιγράφεται τον 6ο αιώνα από τον ιστορικό Προκόπιο. Το όνομα Αναστασιούπολις, κατά τον Καντακουζηνό, το πήρε από τον αυτοκράτορα Αναστάσιο Α’ (491-518) ο οποίος ξεκίνησε τα οχυρωματικά έργα εκεί. Κατά τα έτη 550 – 613 αναφέρεται ως επίσκοπος Αναστασιουπόλεως ο Θεόδωρος Συκιώτης, ενώ από το 879 εμφανίζεται για πρώτη φορά η ονομασία Περιθεώριον στην όγδοη Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη, τα πρακτικά της οποίας υπογράφει και ο τότε επίσκοπος Περιθεωρίου Ιάκωβος. Κατά τον 11ο αι. μαρτυρούνται μέσα στην πόλη και γύρω από αυτήν πλούσια μετόχια της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους και της Μονής Πετριτζιωνιτίσσης (το σημερινό Μπάτσκοβο στη Βουλγαρία). Τους τελευταίους τρεις αιώνες η Αναστασιούπολη / Περιθεώριον εγκαταλείπεται. Πολλοί κάτοικοι πηγαίνουν στον Ίασμο ή σε άλλες περιοχές.
Η περιοχή
Ίσως λίγοι κάτοικοι της Θράκης έχουν δει από κοντά το φρούριο της Αναστασιούπολης, λόγω της πυκνής βλάστησης, ενώ το μεγάλο τείχος/υδραγωγείο είναι ορατό από το δρόμο σαν μια λωρίδα πρασίνου, που διασχίζει τις γεωργικές καλλιέργειες. Το υδραγωγείο της Αναστασιούπολης, που χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, ξεκινά από τις βουνοπλαγιές της Ροδόπης και κατευθύνεται προς τα νότια, προς το κάστρο. Αυτό το υδραγωγείο υδροδοτούσε τη μεγάλη πόλη-κάστρο με αυτό το μεγάλο κατασκευαστικό έργο που επιτελούσε διπλό σκοπό: να αναχαιτίζει τις επιδρομές και να παρέχει νερό στο φρούριο. Το πλάτος του τείχους δεν είναι ίδιο σε όλο το μήκος του. Υπάρχουν σημεία που είναι μόλις 1.30 μ. Σε αρκετές περιπτώσεις το ύψος ξεπερνά τα 2 μ. Το συνολικό μήκος του τείχους από το βουνό μέχρι τη Βιστωνίδα ήταν περίπου 4 χλμ.
Τα χαρακτηριστικά της πόλης
Η περίμετρος των τειχών της Αναστασιούπολης σώζεται σχεδόν στο σύνολό της. Τα τείχη έχουν σχήμα πολυγωνικό (ακανόνιστο επτάγωνο) και ενισχύονται με ορθογώνιους και κυκλικούς πύργους. Η τοξωτή νότια πύλη οδηγούσε στο λιμάνι. Εκεί γίνονταν έλεγχος και εισπράττονταν διόδια. Στην πύλη βρίσκουμε χαραγμένα μονογράμματα των Παλαιολόγων. Και σε άλλους πύργους διακρίνονται μονογράμματα των Παλαιολόγων καθώς και το «Ιησούς Χριστός Νικά» (IC-XC-NI-KA). Το άνοιγμα της νότιας πύλης είναι 3.30 μ. ενώ το πάχος του τείχους στο σημείο αυτό είναι 4 μ. Η βόρεια πύλη είναι στενότερη και λεπτότερη από τη νότια, με άνοιγμα 3 μ ενώ το πάχος των τειχών εδώ είναι 3.40 μ. Στο πάνω μέρος της βόρειας πύλης διακρίνονται οι επάλξεις. Σε πολλούς πύργους του φρουρίου εκτός από τις πέτρες, κάθε 1.60 μ. υπάρχουν τέσσερις σειρές τούβλων στην τοιχοποιία. Η χρήση των τούβλων ενίσχυε την κατασκευή και την καθιστούσε αντισεισμική.
Σήμερα
Πρέπει να σημειωθεί ότι πριν από το 1973 πολλοί ασυνείδητοι πήγαιναν στην Αναστασιούπολη για να φορτώσουν πέτρες ως οικοδομικά υλικά, καταστρέφοντας τα τείχη. Το έγκλημα αυτό σταμάτησε όταν η αρχαιολογική υπηρεσία προχώρησε σε περίφραξη του αρχαιολογικού χώρου. Επίσης, πριν το 1973 βοσκούσαν μέσα στο φρούριο κοπάδια ζώων, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μεγάλη βλάστηση. Μετά την περίφραξη του χώρου η βλάστηση φούντωσε, θάμνοι και κισσοί φύτρωσαν πάνω στους πύργους, θεόρατα δέντρα υψώθηκαν μετατρέποντας την αρχαία πόλη σε αληθινή ζούγκλα.
Άρθρα – Πληροφορίες
Αβραμέα Ά. 1994. Η Θράκη κατά τη Ρωμαϊκή Αρχαιότητα» στον τόμο Θράκη. Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.
Αρβανιτίδου Σ. 1994. Οι ελληνικές πόλεις στη Θράκη κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο», στον τόμο Θράκη. Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.
Γεωργαντζής Π. 2015. Η Βυζαντινή Καστροπολιτεία Αναστασιούπολη (500-850) Περιθεώριον (850-1700), Σύντομη ιστορική εκδίπλωση. Εκδότης Μιχάλης Σπανίδης.
Δαδάκη Σ. Αναστασιούπολις – Περιθεώριον. Οδυσσεύς – Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. http://odysseus.culture.gr/ [Πρόσβαση 20/7/2015]
Κόκκας Ν. Θ. 2015. Το βυζαντινό μεγαλείο της Αναστασιούπολης. www.agioritikovima.gr/ [Πρόσβαση 20/7/2015]
Κυριακίδης Σ. 1931. Θρακικά ταξείδια. Μπουρού-Καλέ – Αναστασιούπολις – Περιθεώριον. Ημερολόγιον Μεγάλης Ελλάδας.
Μπακιρτζής Χ. 1994. Βυζαντινή Θράκη (330-1453), στον τόμο Θράκη. Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.
Τριαντάφυλλος Δ. 1994. Αρχαία Θράκη, στον τόμο Θράκη. Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.
www.xanthipress.gr/ [Ανάκτηση 20/7/2015]
