Κείμενο: Υρώ Μπινιάρη, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Πως καθιερώθηκε το έθιμο
Το δένδρο των Χριστουγέννων είναι ένα σύμβολο που έρχεται από τον 8ο αιώνα, όταν ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε να εξαλείψει τη μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα στη δρυ (Quercus spp., που ήταν το ιερό δένδρο του Δία), αντικαθιστώντας την με το έλατο (Abies spp.). Υπάρχουν όμως αναφορές, ότι στη Ρωμαϊκή εποχή (γύρω στο 336 μ.Χ.) κάθε 25 Δεκέμβρη γιορτάζονταν τα Σατουρνάλια στη μνήμη του θεού Σατούρνο (δηλαδή του Κρόνου). Η γιορτή αυτή μάλλον αποτελεί τον πρόδρομο της γιορτής (με διάφορες προσθήκες και παραλλαγές) των Χριστουγέννων. Άλλωστε η 25 Δεκέμβρη καθιερώθηκε ως ημερομηνία γέννησης του Χριστού τον 4ο αι. μ.Χ. και ταυτόχρονα σηματοδοτούσε την αλλαγή του χρόνου. Στα Σατουρνάλια, οι Ρωμαίοι στόλιζαν διαφόρων ειδών δέντρα με κεριά και άλλα στολίδια (πιθανότητα καρύδια και άλλους καρπούς, φαγώσιμα κ.λ.π.). Η πρώτη φορά, που επιβεβαιωμένα, χρησιμοποιήθηκε το «Χριστουγεννιάτικο δέντρο» ήταν από το Ταλίν της Εσθονίας (1441) και τη Ρίγα της Λετονίας (1510)· και τα δυο τοποθετήθηκαν από μια ένωση ανύπαντρων μηχανικών, που ήταν ιδιοκτήτες πλοίων, και εκείνη την εποχή μετανάστες στη Λινόβια (σημερινή Εσθονία και Λετονία). Από την άλλη, στη Γερμανία το 1539 το πρώτο στολισμένο δένδρο είχε στολίδια που ήταν συσκευασμένα φαγητά ή είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα. Κατά την παράδοση ο πρώτος που στόλισε δέντρο ήταν ο Μαρτίνος Λούθηρος. Έχει εκφραστεί όμως και η άποψη ότι το έθιμο έχει ανατολίτικη προέλευση. Σύμφωνα με αυτή, ο Αναστάσιος Α’ το 1512 έχτισε στη Συρία έναν ναό με δύο ορειχάλκινα δέντρα. Στη Β. Ευρώπη οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν το δέντρο στις τελετές τους ως σύμβολο αναγέννησης που σηματοδοτούσε το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης και της αναγέννησης της μητέρας Φύσης. Στην αρχαία Αγγλία, όπως και στη Γαλλία, οι γνωστοί μας Δρυίδες στόλιζαν με φρούτα και κεριά τις δρυς προς τιμήν των Θεών τους.
Στην Ελλάδα
Ο Πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα είναι το παραδοσιακό Χριστόξυλο. Αυτό συναντάται κυρίως στα χωριά της Βορείου Ελλάδος. Κάθε Χριστούγεννα ο πατέρας ή ο παππούς κάθε οικογένειας ψάχνει στα δάση ή στα χωράφια ένα μεγάλο γερό κούτσουρο κυρίως από πεύκο (!) ή ελιά όπου θα μπει στο τζάκι και θα καίει όλο το 12ήμερο των γιορτών από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα. Ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δένδρου ήρθε από το βορά και για την ακρίβεια με το Βασιλιά Όθωνα το 1833. Σαν χριστουγεννιάτικα δένδρα χρησιμοποιήθηκαν, εκτός από τα έλατα (Abies), τα πεύκα (Pinus) αλλά και οι άρκευθοι (Juniperus – γνωστά και ως κέδρα). Για ποιο λόγο όμως χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα είδη; Πολύ απλά, γιατί αυτά τα είδη είναι αειθαλή (δεν ρίχνουν τα φύλλα τους το χειμώνα) και η κόμη τους είναι περιορισμένη και συνήθως κωνική, χωρίς να απλώνεται ανομοιόμορφα όπως κάνουν τα πλατύφυλλα είδη.
Άρθρα – Πληροφορίες
Perry J. 2010. Christmas in Germany: A Cultural History. University of North Carolina Press. p. 32.
Crump W.D. 2001. The Christmas Encyclopedia, 3d ed. McFarland.
Sheryl K. 1998. The Solstice Evergreen: history, folklore, and origins of the Christmas tree. Aslan. pp. 103–04.
www.sansimera.gr [Ανάκτηση 20/11/2018]
Συνεντεύξεις
