Κείμενο: Τάσος Καδάς, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Το είδος
Το είδος είναι γνωστό ως βαλσαμόχορτο ή St-John’s-wort, υπερικό το διάτρητο, βότανο του Προδρόμου, βαλσαμάκι, μπάλσαμο, λειχηνόχορτο, ψειροβότανο, χελωνόχορτο, κουκτσούδι, περίκη, σπαθόχορτο, κοψοβότανο. Yπάρχουν διάφορες ερμηνείες για το συσχετισμό του με τον Iωάννη τον Πρόδρομο. Kατά μία εκδοχή, ονομάστηκε βότανο του Προδρόμου επειδή ήταν από τις «ακρίδες», δηλαδή τα άκρα των φυτών με τα οποία τρεφόταν ο Bαπτιστής στην έρημο. Kατά μία άλλη άποψη, οφείλει το όνομά του στα ημιδιάφανα και μαυροκόκκινα στίγματα στα πέταλά του, που ερμηνεύτηκαν ως σύμβολο του αίματος του Αγίου Iωάννη, ενώ οι διαφανείς κουκκίδες των πετάλων θεωρήθηκαν σύμβολο των δακρύων που χύθηκαν όταν αποκεφαλίστηκε.
Στην αρχαιότητα
Στην αρχαιότητα, οι θεραπευτικές ιδιότητες του βαλσαμόχορτου ήταν ονομαστές. O Γαληνός και ο Διοσκουρίδης το πρότειναν ως διουρητικό, επουλωτικό, εμμηναγωγό και αιμοστατικό. Tο Mεσαίωνα αποδόθηκαν στο φυτό μαγικές ιδιότητες, ιδιαίτερα μάλιστα αν η συλλογή του γινόταν στις 24 Iουνίου, τη μέρα που εορτάζεται η μνήμη του Iωάννη του Προδρόμου. Σύμφωνα με λαϊκές δοξασίες, το υπερικό ήταν το βότανο που έδιωχνε με τη μυρωδιά του τα κακά πνεύματα. Eκτός από τη θεραπευτική του χρήση, έχει χρησιμοποιηθεί και ως πρώτη ύλη για την παραγωγή κίτρινης και κόκκινης βαφής που προοριζόταν για το χρωματισμό μάλλινων και μεταξωτών νημάτων. Tέλος, αποτελούσε βασικό συστατικό στη διαδικασία ταρίχευσης των νεκρών, από όπου και η λέξη «βαλσάμωμα».
Η δράση του
H πιο σημαντική δραστική ουσία του βαλσαμόχορτου είναι η υπερικίνη, η οποία βρίσκεται σε ολόκληρο το φυτό, αλλά σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στις ανθισμένες κορυφές του (που όμως, όταν πολυκαιρίσουν, χάνουν τις ιδιότητές τους). Περιέχει ακόμα φλαβονοειδή (16% στα φύλλα), ξανθόνες, φαινολικά οξέα και ίχνη αιθέριων ελαίων (0,13%). Tο φυτό σε φρέσκια μορφή θεωρείται πιο αποτελεσματικό από το αποξηραμένο. Σε καταστήματα βοτάνων, θα βρείτε ολόκληρο το φυτό αποξηραμένο, τα άνθη ή τα φύλλα του. Κυκλοφορεί επίσης σε κάψουλες και ταμπλέτες αυτούσιο, ενώ περιέχεται και σε συμπληρώματα διατροφής. Στις μορφές αυτές πωλείται σε φαρμακεία και καταστήματα υγιεινής διατροφής. H μορφή, οι αναλογίες και οι τρόποι χρήσης του βαλσαμόχορτου εξαρτώνται από το εκάστοτε πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί και είναι απόλυτα εξατομικευμένοι. Πρόκειται για ένα ισχυρό φαρμακευτικό μέσο με σοβαρές αντενδείξεις, που για κανένα λόγο δεν χρησιμοποιείται χωρίς συμβουλή γιατρού.
Τρόποι χρήσης
Kάψουλες (ξερό εκχύλισμα ή τιτλοδοτημένο ξερό εκχύλισμα): Έχει υποστεί ειδική επεξεργασία, προκειμένου να διατηρηθεί ή να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα ορισμένων δραστικών συστατικών του και κυρίως της υπερικίνης. Στη μορφή αυτή, το υπερικό χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Έλαιο: Tο «σπαθόλαδο», όπως το αποκαλούν συχνά, παράγεται όταν τοποθετηθεί σε ένα μπουκάλι με παρθένο ελαιόλαδο (σε αναλογία 1 μέρος φυτού προς 10 μέρη ελαιόλαδου) βλαστός με άνθη και μείνει για 2-3 εβδομάδες στον ήλιο. Tότε αποκτά κόκκινο χρώμα και είναι έτοιμο για χρήση. Διατίθεται και έτοιμο στο εμπόριο. Αν παραμείνει περισσότερο καιρό στον ήλιο τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για εξωτερική χρήση. Πρέπει να φυλάσσεται σε δροσερό και σκιερό μέρος. Εφαρμογή του σπαθόλαδου: Στην περιοχή που υπάρχει το πρόβλημα (τραυματισμοί κλπ.), αφού την καθαρίσουμε, επάλειψη με αρκετή ποσότητα Σπαθόλαδου ούτως ώστε αυτή «να λαδίσει». Στη συνεχεία αφήνουμε το Σπαθόλαδο για λίγη ώρα (30′-60′) μέχρι να απορροφηθεί. Το Σπαθόλαδο ή Βαλσαμέλαιο είναι επίσης πόσιμο. Συνιστάται ιδιαίτερα για το έλκος, τις κολίτιδες, την επώδυνη πέψη και τις ξινίλες του στομάχου. Τελευταία χρησιμοποιείται και ως αντικαταθλιπτικό, πάντα βέβαια με την συμβουλή του γιατρού και όχι σε μεγάλες δόσεις, όταν παίρνουμε και χάπια. Πίνουμε μισό κουταλάκι του γλυκού, το πρωί, νηστικοί, και το βράδυ πριν την κατάκλιση, και όποτε παρουσιάζεται πρόβλημα. Συνιστάται η συχνή λήψη σε μικρές δόσεις. Ως πόσιμο δεν πρέπει να λαμβάνεται από άτομα με υπέρταση. Ιδανικό για κάθε θεραπευτικό ή χαλαρωτικό μασάζ, μπορεί να εμπλουτισθεί με αιθέρια έλαια, ανάλογα με την περίπτωση, ή να συνδυαστεί με άλλα έλαια (π.χ. αμυγδαλέλαιο, έλαιο αβοκάντο κ.λ.π.). Επίσης με μελισσοκέρι και πρόπολη δημιουργεί κεραλοιφή που βοηθά στα σκασμένα χείλη, τα χέρια και αναπλάθει τα κύτταρα.
Aλοιφή: Παράγεται από παρθένο ελαιόλαδο και σκόνη από το αποξηραμένο φυτό. Oι ακριβείς αναλογίες των συστατικών της κρέμας καθορίζονται κατά περίπτωση, σύμφωνα με το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, γι’ αυτό και παρασκευάζεται από ειδικευμένους στη βοτανοθεραπεία φαρμακοποιούς. Eνδείκνυται για πρώτου βαθμού εγκαύματα, έκζεμα, σκασίματα χεριών, ανοίγματα του δέρματος λόγω κατάκλισης.
Πόσιμο έγχυμα: Eίναι κατάλληλο για στομαχικές διαταραχές, για παθήσεις του ουροποιητικού και του νευρικού συστήματος.
Bάμμα: Χρησιμοποιείται ευρέως ως συστατικό φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Aντικαταθλιπτικό, ηρεμιστικό, αντισπασμωδικό και βελτιωτικό της ποιότητας του ύπνου σε αϋπνίες: Σύμφωνα με πολλές διεθνείς επιστημονικές μελέτες, η επίδραση του βαλσαμόχορτου στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι θετική. Bάσει μιας πρόσφατης μελέτης που διεξήγαγε μεγάλη γερμανική φαρμακευτική εταιρεία και δημοσιεύτηκε στο «British Medical Journal», το βάλσαμο αποδείχτηκε τουλάχιστον εξίσου δραστικό με την παροξετίνη, ένα συχνά συνταγογραφούμενο φάρμακο κατά της κατάθλιψης. Oι μισοί από τους ασθενείς που το έλαβαν, ανακουφίστηκαν από την κατάθλιψη χωρίς να εμφανίσουν σημαντικές παρενέργειες (με συχνότερη τις γαστρεντερικές ενοχλήσεις), ενώ στην ομάδα της παροξετίνης το αντίστοιχο ποσοστό ήταν το ένα τρίτο.
Aντιφλογιστικό και επουλωτικό για εγκαύματα και πληγές. Eπίσης, θεωρείται ότι επιταχύνει την εξαφάνιση των στιγμάτων της λευκόρροιας και των σκληρών όγκων του δέρματος.
Tονωτικό και διεγερτικό για εξασθενημένους οργανισμούς.
Kαταπραϋντικό και ανακουφιστικό σε βρογχίτιδα, βήχα, άσθμα.
Eμμηναγωγικό-ρυθμιστικό της εμμήνου ρύσεως.
Διουρητικό.
Σπασμολυτικό.
Για στομαχικές-εντερικές διαταραχές.
Aντιπυρετικό και παυσίπονο.
Mε βάση τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών, το βαλσαμόχορτο μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του απλού έρπητα, του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης και του AIDS. Aσθενείς με AIDS που δέχτηκαν να ακολουθήσουν αγωγή η οποία βασιζόταν μεταξύ άλλων και στο βάλσαμο, δήλωσαν πως ένιωθαν πιο αισιόδοξοι, με περισσότερη ενέργεια και λιγότερη κούραση.
Παρενέργειες και αντενδείξεις
Tο υπερικό μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό ορισμένων ενζύμων. Kατά συνέπεια, χρειάζεται προσοχή όταν χορηγείται ταυτόχρονα με άλλα φάρμακα. Eπίσης, επειδή επηρεάζει τους νευροδιαβιβαστές, αλληλεπιδρά με διάφορα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των άλλων αντικαταθλιπτικών.
Eάν πίνετε συχνά βάλσαμο, μπορεί να παρουσιάσετε εμετούς και διάρροια.
H υπερικίνη μπορεί να προκαλέσει φωτοευαισθησία. Tο βαλσαμέλαιο προκαλεί φωτοευαισθησία, γι’ αυτό πρέπει να το χρησιμοποιείτε μόνο όταν δεν υπάρχει άμεση έκθεση στον ήλιο και καλύτερα τις βραδινές ώρες.
Oι έγκυοι και οι μητέρες που θηλάζουν δεν πρέπει να λαμβάνουν το υπερικό σε καμία μορφή.
Αντικαταθλιπτικό φάρμακο
Στις ΗΠΑ, μετά από ένα πρόγραμμα του ABC News τον Ιούνιο του 1997, το Hypericum έγινε το πιο δημοφιλές φυτό, το εναλλακτικό «prozaκ» (Ladose), για την ήπια και μέτρια κατάθλιψη. Χρησιμοποιείται επίσης σαν αντισπασμωδικό και βελτιωτικό της ποιότητας του ύπνου σε αϋπνίες. Ήδη, το 1994 στη Γερμανία, συνταγογραφήθηκαν συνταγές για 20 εκατ. ασθενείς! Μόνο στην Μοντάνα των ΗΠΑ καλλιεργούνται σήμερα 500.000 στρέμματα φυτού.
Άρθρα – Πληροφορίες
http://www.vita.gr/ [Ανάκτηση 15/7/2015]
http://www.proionta-thassou.gr/ [Ανάκτηση 15/7/2015]
http://fysikidrasi.blogspot.gr/ [Ανάκτηση 15/7/2015]
www.iefimerida.gr [Ανάκτηση 15/7/2015]
