Οι αλλαγές στις χρήσεις γης και η εγκατάλειψη της υπαίθρου

Κείμενο: Κυριάκος Μπάμπε, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου

 

Οι αλλαγές στις χρήσεις γης

Οι αλλαγές των χρήσεων γης που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα είναι πολλές και διαφοροποιούνται σε μεγάλο βαθμό από περιοχή σε περιοχή, και είναι σαφώς μεγαλύτερες από αυτές που είχαν γίνει στο παρελθόν (πχ. κατά τη διάρκεια πολέμων κλπ.), όπως π.χ. η μετατροπή εγκαταλελειμμένων χωραφιών σε δάσος ή η «τσιμεντοποίηση» παράκτιων περιοχών. Γενικά η τάση, στον πληθυσμό της Ελλάδας ακολουθεί την τάση της μείωσης των ορεινών πληθυσμών και την αύξηση του πληθυσμού των αστικών κέντρων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των δραστηριοτήτων στις ορεινές περιοχές (με αποτέλεσμα τα δάση να αυξάνονται σε βάρος των λιβαδιών και των γεωργικών καλλιεργειών) και την πίεση για αύξηση των οικισμών και των γεωργικών καλλιεργειών στις πεδινές περιοχές και γύρω από τα αστικά κέντρα.

 

 

Οι αλλαγές με νούμερα

Σύμφωνα με στοιχεία της WWF από το 1987 έως το 2007, οι γεωργικές εκτάσεις αυξήθηκαν κατά 5 εκατομμύρια στρέμματα, ενώ οι οικιστικές και οι άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες κατέλαβαν 333.000 στρέμματα περισσότερα. Αντίθετα, τα δάση μειώθηκαν συνολικά κατά 1,3 εκατ. στρέμματα (αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη δεν έχει λάβει υπόψη τις μεγάλες πυρκαγιές του 2007, στις οποίες κάηκαν τουλάχιστον 2 εκατ. στρέμματα δασών), ενώ οι εκτάσεις χαμηλής βλάστησης και οι θαμνότοποι κατά 5 εκατ. στρέμματα:

– 800.000 στρέμματα δασών είχαν αναπτυχθεί έως το 2007 σε εκτάσεις που ήταν θαμνώδεις το 1987.

– 2,5 εκατ. στρέμματα θαμνότοπων του 1987 έγιναν έως το 2007 γεωργικές εκτάσεις. Πρόκειται για εκτάσεις που βρίσκονται κυρίως σε χαμηλά υψόμετρα, γύρω από αστικά κέντρα.

– 6 εκατ. στρέμματα που ήταν χορτολιβαδικές εκτάσεις το 1987 έγιναν γεωργική γη έως το 2007. Όμως, άλλα 2 εκατ. στρέμματα ακολούθησαν την αντίστροφη πορεία, από καλλιεργήσιμες σε χορτολιβαδικές εκτάσεις.

 

 

Οι αλλαγές ανά περιφέρεια

Ακόμα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα προκύπτουν από την αντιπαράθεση των στοιχείων ανά γεωγραφική περιφέρεια.

– Στην Πελοπόννησο γίνεται ξεκάθαρη η εγκατάλειψη της ορεινής γεωργίας: 1,4 εκατ. στρέμματα γεωργικών εκτάσεων άλλαξαν χρήση, τα περισσότερα σε περιοχές με υψόμετρο άνω των 800 μ. «Μια εξέλιξη που οφείλεται στην εγκατάλειψη των ορεινών χωριών και στη μειωμένη ανταγωνιστικότητα των μικρών ορεινών κλήρων», εξηγεί η κ. Μαραγκού.

– Στο Ιόνιο, παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη αύξηση των γεωργικών εκτάσεων (κατά 290.000 στρέμματα ή 12,6% της συνολικής έκτασης των νησιών). «Η γεωργική γη έχει επεκταθεί κυρίως σε εκτάσεις χαμηλής βλάστησης. Φαίνεται ότι επηρεάζεται από την αύξηση του τουρισμού και την ανάγκη για περισσότερα τοπικά προϊόντα», εκτιμά η ίδια.

– Η Χαλκιδική εμφανίζει τη μεγαλύτερη απώλεια δασικών εκτάσεων. Περίπου 170.000 στρέμματα δάσους και δασικών εκτάσεων μετατράπηκαν σταδιακά σε οικισμούς, σε εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση και γεωργικές εκτάσεις.

– Αντίθετα, στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, περίπου 700.000 στρέμματα θάμνων και λιβαδιών μετατράπηκαν σταδιακά σε δάση. «Η εξέλιξη αυτή έρχεται πιθανότατα ως συνέπεια της εγκατάλειψης της κτηνοτροφίας, που διατηρούσε τα ανοίγματα στα δάση, και των μικρών ξυλικών καλλιεργειών», λέει η κ. Μαραγκού. «Αντίθετα με ό,τι ίσως πιστεύει πολύς κόσμος, η πύκνωση των δασών δεν είναι καλή για τη βιοποικιλότητα».

 

Άρθρα – Πληροφορίες

Διμέλλη Δ. 2010. Το δίκτυο των ορεινών οικισμών της Ελλάδας, Καταγραφή τάσεων και διαπίστωση προοπτικών. 6ο Διεπιστημονικού Διαπανεπιστημιακού Συνεδρίου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του ΜΕ.Κ.Δ.Ε. του Ε.Μ.Π. «Η Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών. Διεπιστημονικές Έρευνες, Μελέτες και Συμβολές, Έργα, Δράσεις, Στρατηγικές, Πολιτικές, Εφαρμογές, Προοπτικές, Δυνατότητες και Περιορισμοί».

Georgoudis Α., Rosati Α. & Mosconi C. 2005. Animal production and natural resources utilisation in the Mediterranean mountain areas. Wageningen academic Publishers.

www.wwf.gr [Ανάκτηση 10/10/2017]