Κείμενο: Κυριάκος Κοζώνης, Απόφοιτος Τμήματος Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. Καρπενησίου
Το χαμομήλι
Το χαμομήλι (Matricaria chamomilla) είναι ένα από τα πιο γνωστά θεραπευτικά φυτά. Η λέξη χαμομήλι προέρχεται από το αρχαίο “χαμαίμηλον” (χαμαί + μήλον).
Στην αρχαιότητα
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, σύμφωνα με τον Γαληνό, το χρησιμοποιούσαν ως αντιπυρετικό και κυρίως κατά των διαλειπόντων πυρετών. Το είχαν αφιερώσει στον θεό Ήλιο, τον οποίο θεωρούσαν γιατρό των μολυσματικών νόσων. Ο Αέτιος αναφέρει ότι ο Αιγύπτιος Νηχέψων το μεταχειριζόταν στις θεραπείες των διαλειπόντων πυρετών, σε καθολικές επαλείψεις του σώματος με το λάδι του. Οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμασαν «μήλο χαμαί» λόγω της μυρωδιάς του. Ο Αρίστων (ιατρός προγενέστερος του Ιπποκράτη) όπως αναφέρει ο Γαληνός, παρασκεύαζε με το χαμομήλι φάρμακο που ονόμαζε «κωλικήν» και το συνιστούσε κατά «παντός άλγους». Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε ως εμμηναγωγό, κατά της υστερίας, κατά της λευκόρροιας και στις γυναίκες που ήταν κακόχυμες και έπασχαν από μαρασμό. Ο Διοσκουρίδης και αργότερα ο Παύλος Αιγινίτης το συνιστούσαν ως αντιπυρετικό, διαλυτικό, παυσίπονο και εμμηναγωγό. Όπως αναφέρει ο Κέλσος (2ο αιώνα μ.Χ.) ένα φάρμακο που χρησιμοποιούσε για ποδάγρα περιείχε εκτός των άλλων –ίσως ναρκωτικών– βασικά χαμομήλι.
Ιδιότητες
Το κοινό χαμομήλι έχει αναγνωρισθεί επίσημα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σαν μια φυσική φυτική πηγή αρώματος στα τρόφιμα (κατηγορία Ν2). Η κατηγορία αυτή δείχνει πως το χαμομήλι δύναται μεν να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα τρόφιμα σε ορισμένες ποσότητες, αλλά υπάρχει πιθανότητα περιορισμού λόγω πιθανού ενεργού συστατικού στο τελικό προϊόν. Το χαμομήλι χρησιμοποιείται ευρέως σαν έγχυμα. Στις ΗΠΑ, το κοινό χαμομήλι θεωρείται GRAS, δηλαδή ως ασφαλές για την υγεία του ανθρώπου (GRAS= Generally Recognized As Safe). Όσον αφορά στη χρήση του ως βοτάνου, το κοινό χαμομήλι αναφέρεται ότι έχει άφυσες, αντισπασμωδικές, ελαφρώς ηρεμιστικές, αντιφλεγμονώδεις, αντισηπτικές και αντικαταρροϊκές ιδιότητες. Επίσης, έχει χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις φουσκώματος στο στομάχι (τυμπανισμός), ναυτίας του ταξιδιώτη, ρινικής καταρροής (συνάχι), διάρροιας, κόπωσης, αιμορροΐδων, μαστίτιδας, ελκών στα πόδια και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις γαστρεντερικών ενοχλήσεων συνδυαζόμενες με νευρικότητα σε παιδιά . Η μονογραφία Ε της Γερμανικής Επιτροπής ενέκρινε τη χρησιμοποίηση του χαμομηλιού για τη θεραπεία διαφόρων νοσημάτων όπως, γαστρεντερικών σπασμών, φλεγμονωδών ασθενειών του γαστρεντερικού συστήματος, φλεγμονών του δέρματος (εξωτερική επιφάνεια) και των βλεννωδών μεμβρανών καθώς και για την θεραπεία δερματικών ασθενειών που έχουν προκληθεί από διάφορα βακτήρια, συμπεριλαμβανομένων και της στοματικής κοιλότητας. Επίσης ενέκρινε τη χρησιμοποίηση του χαμομηλιού σε φλεγμονές και ερεθισμούς της αναπνευστικής οδού (με εισπνοή) και των γενετικών οργάνων (λουτρά και πλύσεις).
Το φυτό του Άη Γιώργη
Η χριστιανική παράδοση έχει αφιερώσει το χαμομήλι στον Άγιο Γεώργιο, προφανώς γιατί ανθίζει κοντά στην γιορτή του (Απρίλιο-αρχές Μαΐου). Παλιά στόλιζαν την εικόνα του Αγίου Γεωργίου με λουλούδια από χαμομήλι, διότι το χαμομήλι είχε τα δυο χρώματα, το κίτρινο (τα κίτρινα άνθη του κεφάλιου) που αντιπροσώπευε τις αρρώστιες και τα βάσανα και το λευκό (τα λευκά γλωσσόμορφα άνθη, στην περιφέρεια του δίσκου) την ευτυχία. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ή της περιφοράς της εικόνας οι προσκυνητές έπαιρναν τα λουλούδια του χαμομηλιού από την εικόνα και τα τοποθετούσαν στο εικόνισμα της οικίας τους, για να προφυλάσσονται από τις ασθένειες. Όταν κάποιος νοσούσε από την οικογένεια, έφτιαχναν ιατρικά παρασκευάσματα και μέσα έριχναν λίγο «διαβασμένο» χαμομήλι για να «πιάσει» όπως λέγανε το γιατρικό. Μάλιστα, στην Κρήτη το βότανο αποκαλείται καμηλάκια και συλλέγεται «απ’ τα’ Άη Γιωργιού και πόδε» πάντα δε μέσα στο «Χριστός Ανέστη».
Άρθρα – Πληροφορίες
Srivastara J.K., Shankar E. & Gupta S. 2010. Chamomile: a herbal medicine of the past with a bright future (review). Molecular Medicine Reports, pg. 895-901.
https://chronographimata.gr/ [Ανάκτηση 25/4/2019]